«کنوانسیون حفظ و ترویج تنوع مظاهر فرهنگی»
یک شنبه ، ۱۵ آبان ۱۳۹۰ ، ۱۳:۰۸کنفرانس عمومی سازمان آموزشی، علمی، فرهنگی ملل متحد (یونسکو) در سی و سومین اجلاس خود در پاریس ۲۱-۳ اکتبر ۲۰۰۵
۱٫با تأکید بر اینکه تنوع فرهنگی ویژگی متمایز جامعه بشری است؛
۲٫با آگاهی از اینکه تنوع فرهنگی میراث مشترک انسان‌هاست و برای حفظ منافع عمومی باید به آن احترام گذاشت؛
۳٫ با آگاهی از اینکه تنوع فرهنگی با ایجاد دنیایی غنی و متنوع دامنه گزینش‌ها را گسترش می‌دهد و ظرفیت‌های انسانی و ارزش‌ها را تقویت می‌کند و به همین دلیل سرچشمه توسعه پایدار اجتماعات مردمان و ملت‌هاست؛
۴٫ با یادآوری اینکه تنوع فرهنگی که در بستر دموکراسی، تحمل آرا، عدالت اجتماعی و احترام متقابل بین مردمان و فرهنگ‌ها شکوفا می‌شود، برای صلح و امنیت در سطح محلی، ملی و بین‌المللی ضروری است؛
۵٫با پذیرش اهمیت تنوع فرهنگی در تحقق کامل مواد اعلامیه حقوق بشر و آزادی‌های اساسی مندرج در آن و دیگر اسناد شناخته شده جهانی؛
۶٫ با تأکید بر ضرورت گنجاندن فرهنگ در سیاست‌های ملی و بین‌المللی توسعه و همکاری‌های بین‌المللی توسعه به عنوان یک عنصر راهبردی و بر اساس اعلامیه هزاره سازمان ملل متحد (۲۰۰۰) و تأکید ویژه آن بر فقرزدایی؛
۷٫با در نظر گرفتن گونه‌های متنوع فرهنگ طی زمان‌ها و مکان‌ها و اینکه تنوع، ریشه در اصالت و فراوانی هویت‌ها و بیان‌های فرهنگی ملت‌ها و جوامع تشکیل‌دهنده جامعه بشری دارد؛
۸٫ با تصدیق اهمیت دانش سنتی، به ویژه نظام دانشی بومیان – به عنوان منبع سرمایه معنوی و مادی- و سهم مثبت آن در توسعه پایدار و همچنین نیاز به حفظ و ترویج مناسب؛
۹٫ با پذیرش نیاز به اتخاذ اقداماتی برای حفظ تنوع بیان‌های فرهنگی و محتوای آنها به‌خصوص در شرایطی که این بیان‌ها در معرض نابودی و یا آسیب جدی قرار می‌گیرد؛
۱۰٫ با تأکید بر اهمیت فرهنگ در انسجام اجتماعی به‌طور کلی، و توانایی ویژه آن در بهبود جایگاه و نقش زنان در جامعه؛
۱۱٫ با آگاهی از اینکه تنوع فرهنگی با جریان افکار تقویت می‌شود و با تعامل و تبادل دائمی بین فرهنگ‌ها گسترش می‌یابد؛
۱۲٫ با تأکید دوباره بر اینکه آزادی اندیشه، بیان و اطلاعات و همچنین تنوع رسانه‌ها باعث شکوفایی بیان‌های فرهنگی در جوامع می‌شود؛
۱۳٫ با تصدیق اهمیت تنوع بیان‌های فرهنگی، از جمله بیان‌های فرهنگی سنتی که به افراد و ملت‌ها اجازه می‌دهد تا به تبادل افکار و ارزش‌های خود با دیگران بپردازند؛
۱۴٫ با یادآوری اینکه تنوع زبانی عنصر اساسی تنوع فرهنگی است و با تأکید دوباره نقش اساسی آموزش در حفظ و ترویج بیان‌های فرهنگی؛
۱۵٫ با توجه به اهمیت حیاتی فرهنگ‌ها، از جمله فرهنگ اقلیت‌ها و بومیان که در آزادی برای خلق، اشاعه و توزیع بیان‌های فرهنگی سنتی و دسترسی به آنها تجلی می‌یابد به‌گونه‌ای که آنان بتوانند در تحقق توسعه خود از آن بهره‌برداری کنند؛
۱۶٫ با تأکید بر نقش تعامل و خلاقیت فرهنگی در تقویت و احیای تنوع بیان‌های فرهنگی و تحکیم نقش کارزاران توسعه فرهنگی در جهت منافع کل جامعه؛
۱۷٫ با تصدیق اهمیت حقوق مالکیت فکری در حمایت از کسانی که در خلاقیت فرهنگی نقش دارند؛
۱۸٫ با اعتقاد به اینکه فعالیت‌ها، کالاها و خدمات فرهنگی چون دربردارنده هویت‌ها، ارزش‌ها و معانی‌اند ماهیت اقتصادی و فرهنگی نیز دارند، و نباید فقط محصولاتی تجاری تلقی شوند؛
۱۹٫ با اشاره به اینکه روندهای جهانی‌سازی که زاییده توسعه سریع فناوری‌های اطلاعات و ارتباطات است، شرایط بی‌سابقه‌ای را برای تقویت تعامل بین فرهنگی فراهم ساخته و در عین حال در زمینه تنوع فرهنگی چالشی پدید آورده است، به‌خصوص با در نظر گرفتن خطرات ناشی از عدم تعادل میان کشورهای غنی و فقیر؛
۲۰٫ با آگاهی از رسالت ویژه یونسکو برای تضمین احترام به تنوع فرهنگ‌ها و توصیه به انعقاد موافقت‌نامه‌های بین‌الملی لازم برای ترویج جریان افکار به‌وسیله کلام و تصویر؛
۲۱٫ با رجوع به مفاد اسناد بین‌المللی مربوط به تنوع فرهنگی و رعایت حقوق فرهنگی مصوب یونسکو به ویژه اعلامیه جهانی تنوع فرهنگی، سال ۲۰۰۱؛
این کنوانسیون را در تاریخ ۲۰ اکتبر ۲۰۰۵ تصویب می‌کند.
یک) اهداف و اصول اساسی
ماده ۱٫ اهداف:
اهداف کنوانسیون عبارت است از:
الف- حفظ و ترویج تنوع بیان‌های فرهنگی
ب- ایجاد شرایطی برای شکوفایی و تعامل آزاد فرهنگ‌ها به شیوه‌ای که منافع متقابل را تضمین کند.
ج- تشویق گفتگو میان فرهنگ‌ها به منظور تضمین مبادلات گسترده و متوازن فرهنگی در جهان برای احترام به فرهنگ‌ها و فرهنگ صلح
د- تقویت و توسعه مناسبات بین فرهنگ‌ها برای برقراری پیوند میان ملت‌ها
هـ – ترویج احترام به تنوع بیان‌های فرهنگی و افزایش آگاهی از ارزش آنها در سطوح محلی، ملی و بین‌المللی
و- تأکید دوباره بر اهمیت ارتباط میان فرهنگ و توسعه برای همه کشورها، به‌خصوص برای کشورهای در حال توسعه و حمایت از اقدامات ملی و بین‌المللی که برای تضمین شناخت ارزش واقعی این ارتباط صورت می‌گیرد.
ز- به رسمت شناختن ماهیت متمایز فعالیت‌ها، کالاها و خدمات فرهنگی به عنوان ابزار هویت، ارزش‌ها و معانی
ح- تأیید دوباره حق حاکمیت دولت‌ها، در حفظ، تصویب و اجرای سیاست‌ها و اقداماتی که برای حفاظت و ترویج بیان‌های فرهنگی متنوع در قلمروهای خود مناسب می‌دانند.
ط- تقویت همکاری و همبستگی بین‌المللی بر مبنای تشریک مساعی، برای حفظ و ترویج تنوع بیان‌های فرهنگی، به ویژه برای تقویت ظرفیت‌های کشورهای در حال توسعه.
ماده ۲٫ اصول اساسی:
۱٫ اصل احترام به حقوق بشر و آزادی‌های اساسی
حفظ و ترویج تنوع فرهنگی فقط در پرتو تضمین حقوق بشر و آزادی‌های اساسی مانند آزادی بیان، اطلاعات و ارتباطات، همچنین آزادی افراد برای انتخاب بیان‌های فرهنگی، امکان‌پذیر است. هیچ‌کس نباید از مقررات این کنوانسیون برای تضییع یا محدود کردن حقوق بشر و آزادی‌های اساسی انسان مندرج در اعلامیه جهانی حقوق بشر یا تضمین شده در حقوق بین‌المللی استفاده کند.
۲٫ اصل حاکمیت
دولت‌ها طبق منشور سازمان ملل متحد و اصول حقوق بین‌الملل حق دارند اقدام‌ها و سیاست‌هایی برای حفاظت و ترویج تنوع بیان فرهنگی در قلمرو خویش اتخاذ کنند.
۳٫ اصل تساوی منزلت و احترام همه فرهنگ‌ها
برای حفظ و ترویج تنوع بیان‌های فرهنگی، پذیرش شأن و احترام برابر برای همه فرهنگ‌ها، از جمله فرهنگ اقلیت‌ها و بومیان ضروری است.
۴٫اصل همبستگی و همکاری بین‌المللی
هدف همکاری و همبستگی بین‌المللی باید توانمندسازی کشورها – به‌خصوص کشورهای در حال توسعه- در خلق و تقویت ابزار بیان فرهنگی – از جمله صنایع فرهنگی نوپا و تثبیت‌شده- در سطوح محلی، ملی و بین‌المللی باشد.
۵٫اصل مکمل‌بودن جنبه‌های اقتصادی و فرهنگی توسعه
فرهنگ یکی از سرچشمه‌های اصلی توسعه است، بنابراین جنبه‌های فرهنگی و اقتصادی آن اهمیت یکسان دارد. مشارکت در آن و بهره‌مندی از آن حق مسلم همه افراد و ملت‌هاست.
۶٫اصل توسعه پایدار
تنوع فرهنگی سرمایه‌ای غنی برای افراد و جوامع است. حفظ، ترویج و نگهداری آن شرط اساسی تحقق توسعه پایدار به سود نسل حاضر و آینده است.
۷٫ اصلی دسترسی یکسان
دسترسی یکسان به گستره غنی و گوناگون بیان‌های فرهنگی در سراسر جهان و دسترسی فرهنگ‌ها به ابزار بیان و اشاعه عوامل مهم تقویت تنوع فرهنگی و تشویق تفاهم متقابل است.
۸٫اصل سعه صدر و توازن
دولت‌ها به هنگام تدوین برنامه‌های حمایت از تنوع بیان‌های فرهنگی باید به روشی مناسب سعه صدر را در برابر سایر فرهنگ‌های جهان ترویج وسازگاری آنها را با اهداف کنوانسیون حاضر تضمین کنند.
دو) زمینه کاربرد کنوانسیون
ماده۳٫ زمینه کاربرد
این کنوانسیون در مورد سیاست‌ها و فعالیت‌هایی که کشورهای عضو برای حفظ و ترویج تنوع بیان فرهنگی خود در پیش می‌گیرند اجرا خواهد شد.
سه) تعاریف
ماده ۴٫ تعاریف
تعاریف اصطلاحات کنوانسیون
۱٫ تنوع فرهنگی
«تنوع فرهنگی» به روش‌های گوناگون اطلاق می‌شود که گروه‌ها و جوامع برای بیان فرهنگ‌ها به‌کار می‌گیرند. این بیان‌ها از طریق گروه‌ها و جوامع و بین آنها انتقال می‌یابد.
تنوع فرهنگی نه فقط در روش‌های گوناگون بیان، تقویت و انتقال میراث فرهنگی بشر بلکه در شیوه‌های متنوع آفرینش هنری، تولید، اشاعه، توزیع بهره‌مند- صرف‌نظر از ابزار و فناوری‌های مورد استفاده – تجلی می‌یابد.
۲٫ محتوای فرهنگی
«محتوای فرهنگی» معنای نمادی بٌعد هنری و ارزش‌های فرهنگی منبعث، یا بیانگر هویت‌های فرهنگی است.
۳٫ بیان‌های فرهنگی
«بیان‌های فرهنگی» حاصل خلاقیت افراد، گروه‌ها، جوامع و دارای محتوای فرهنگی است.
۴٫فعالیت‌ها، کالاها و خدمات فرهنگی
«فعالیت‌ها، کالاها و خدمات فرهنگی» به فعالیت‌ها، کالاها و خدماتی اطلاق می‌شود که مستقل از ارزش تجارتی احتمالی و ویژگی، کاربرد و یا هدف خاصی که دارند، حاوی یا انتقال‌دهنده بیان‌های فرهنگی‌اند. فعالیت‌های فرهنگی می‌تواند هدف و یا در تولید کالاها و خدمات فرهنگی نقش داشته باشد.
۵٫صنایع فرهنگی
«صنایع فرهنگی» عبارت است از صنایع تولید و پخش کالاها و خدمات فرهنگی مندرج در
مورد ۴
۶٫ سیاست‌ها و اقدام‌های فرهنگی
«سیاست‌ها و اقدام‌های فرهنگی» به سیاست‌ها و اقدام‌های مربوط به فرهنگ در سطح محلی، ملی، منطقه‌ای یا بین‌المللی اطلاق می‌شود که یا اساساً بر فرهنگ متمرکز اند و یا به گونه‌ای طراحی شده‌اند که تأثیر مستقیم بر بیان‌های فرهنگی افراد، گروه‌ها یا جوامع از جمله در خلق، تولید، اشاعه، پخش و دسترسی به فعالیت‌ها، کالاها و خدمات فرهنگی دارند.
۷٫ حمایت
«حمایت» پذیرش اقداماتی است به منظور حفظ، حراست و تقویت تنوع بیان‌های فرهنگی
۸٫ارتباط بین فرهنگ‌ها
«ارتباط فرهنگی» وجود و تعامل برابر میان فرهنگ‌های متفاوت و امکان ایجاد بیان‌های فرهنگی مشترک از طریق گفت‌و‌گو و احترام متقابل است.
چهار) حقوق و تعهدات دولت‌های عضو
ماده۵٫مقررات کلی مربوط به حقوق و تعهدات
۱٫دولت‌های متعاهد طبق منشور سازمان ملل متحد، اصول حقوق بین‌الملل و اسناد به رسمیت شناخته شده جهانی در زمینه حقوق بشر، حق حاکمیت خود را برای تدوین و اجرای سیاست‌های فرهنگی و برنامه‌ریزی برای ترویج تنوع بیان‌های فرهنگی و تقویت همکاری بین‌المللی برای رسیدن به اهداف این کنوانسیون مورد تأیید مجدد قرار می‌دهند.
۲٫ اجرای سیاست‌ها و اتخاذ اقدام‌های مربوط به حمایت و ترویج تنوع بیان‌های فرهنگی از سوی دولت‌های متعاهد و در قلمروی آنها باید منطبق با مقررات این کنوانسیون باشد.
ماده ۶ حقوق دولت‌های عضو
۱٫هر یک از دولت‌های عضو می‌تواند در چارچوب سیاست‌های فرهنگی و مقررات داخلی خود، طبق ماده ۶ و ۴ کنوانسیون و بر مبنای شرایط و نیازهای خاص، مقرراتی را با هدف حفظ و ترویج تنوع بیان‌های فرهنگی در قلمرو خویش بپذیرد.
۲٫این اقدام‌ها می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
الف) اقدام‌های تنظیمی با هدف حفظ و ترویج تنوع بیان‌های فرهنگی
ب) اقدام‌هایی که به شیوه مناسب فرصت‌هایی را برای فعالیت‌ها، کالاها و خدمات فرهنگی بومی در میان مجموعه فعالیت‌ها، کالاها و خدمات فرهنگی موجود در قلمرو کشور فراهم می‌سازد تا خلق، تولید، اشاعه و توزیع و بهره‌مندی از فعالیت‌ها، کالاها و خدمات فرهنگی بومی از جمله پیش‌بینی مقرراتی در مورد زبان مورد استفاده در چنین فعالیت‌ها، کالاها و خدمات تحقق یابد.
ج) اقدام‌هایی که با هدف دسترسی واقعی (مؤثر) صنایع و فعالیت فرهنگی بومی و مستقل در بخش غیر رسمی، به ابزار تولید و اشاعه و توزیع فعالیت‌ها، کالاها و خدمات فرهنگی صورت می‌گیرد.
د) اقدام‌هایی که هدفشان جلب کمک‌های دولتی است.
هـ) اقدام‌هایی که سازمانهای غیرانتفاعی و همچنین نهادهای عمومی و خصوصی، هنرمندان و دیگر کارشناسان فرهنگی به منظور گسترش، مبادله و گردش آزاد عقاید، بیان‌های فرهنگی، فعالیت‌ها، کالاها و خدمات فرهنگی اتخاذ می‌کند و موجب تقویت روحیه خلاق و تجاری در چنین فعالیت‌هایی می‌شود.
و) اقدام‌هایی که به منظور تأسیس و حمایت از مؤسسات دولتی انجام می‌شود.
ح) اقدام‌هایی که به منظور حمایت و تشویق هنرمندان و کسانی صورت می‌گیرد که در خلق بیان فرهنگی مشارکت دارند.
ط) اقدام‌هایی که هدفشان تقویت تنوع رسانه‌ها، از جمله از طریق شبکه‌های رادیو و تلویزیونی است.
ماده ۷٫ ترویج بیان‌های فرهنگی
۱٫ دولت‌های عضو تلاش خواهند کرد تا در قلمرو خویش فضایی ایجاد کنند که افراد و گروه‌های اجتماعی را به فعالیت‌های زیر تشویق کند:
الف) خلق، تولید، اشاعه، پخش بیان‌های فرهنگی و دسترسی به آن، با توجه به شرایط ویژه و نیازهای خاص زنان و گروه‌های اجتماعی از جمله اقلیت‌ها و بومیان.
ب) دسترسی به بیان‌های فرهنگی گوناگون در کشور خود و همچنین سایر کشورهای جهان.
۲٫دولت‌های عضو تلاش خواهند کرد تا سهم مهم جامعه هنرمندان خلاق و اجتماعات فرهنگی و سازمانهای حامی آنها و همچنین نقش محوری آنها را در تقویت تنوع بیان‌های فرهنگی به رسمیت بشناسند.
ماده ۸٫ حمایت از بیان‌های فرهنگی
۱٫یک دولت عضو می‌تواند شرایط خاصی را که موجب می شود بیان‌های فرهنگی کشورش در معرض نابودی یا تهدید جدی قرار بگیرد و یا به کمک فوری نیاز دارد مشخص کند، بدون آنکه این اقدام مغایر با مواد ۶ و ۵ کنوانسیون باشد.
۲٫دولت‌های عضو برای پاسداری از بیان‌های فرهنگی در شرایط مورد اشاره در پاراگراف ۱ می‌توانند اقدام‌های مناسب و منطبق با مفاد این کنوانسیون را اتخاذ کنند.
۳٫دولت‌های عضو باید گزارشی از اقدامات انجام شده را برای مقابله با شرایط پیش‌آمده به کمیته بین دولتی موضوع ماده ۲۳ کنوانسیون ارائه کنند، کمیته می‌تواند توصیه‌های مناسب را ارائه دهد.
ماده ۹٫تبادل اطلاعات و شفافیت
دولت‌های عضو باید اقدامات زیر را انجام دهند:
الف) ارائه گزارش سالانه به یونسکو حاوی اطلاعات لازم در مورد کارهایی که برای حفظ و ترویج بیان‌های فرهنگی در سطح ملی و بین‌المللی انجام شده است.
ب) تعیین رابط برای تبادل اطلاعات مربوط به کنوانسیون.
ج) تبادل اطلاعات در زمینه حفظ و گسترش تنوع بیان‌های فرهنگی.
ماده ۱۰٫ آموزش و آگاهی عمومی
اعضا باید امور زیر را انجام دهند:
الف) تشویق و ترویج شناخت اهمیت حفظ و گسترش تنوع بیان‌های فرهنگی از طریق آموزش و برنامه‌های آگاه‌سازی عمومی.
ب) همکاری با یکدیگر و با سازمانهای بین‌المللی و منطقه‌ای برای تحقق مفاد این ماده.
ج) تشویق خلاقیت و تقویت ظرفیت‌های تولید با اجرای برنامه‌های آموزشی و مبادلاتی. این برنامه‌ها باید به گونه‌ای اجرا شوند که تأثیر منفی بر اشکال سنتی تولید نداشته باشند.
ماده ۱۱٫مشارکت جامعه مدنی
دولت‌های عضو بر نقش اساسی جامعه مدنی در حمایت و ترویج تنوع بیان‌های فرهنگی اذعان دارند، و باید جامعه مدنی را به مشارکت فعال در اقدامات مربوط به تحقق هدف‌های این کنوانسیون تشویق کنند.
ماده ۱۲٫ترویج همکاری بین‌المللی
دولت‌های عضو با توجه به شرایط مندرج در مواد ۸ و ۱۷ باید سعی کنند همکاری‌های دوجانبه، منطقه‌ای و بین‌المللی خود را صرف ایجاد شرایطی کنند که به گسترش تنوع بیان‌های فرهنگی به ویژه در عرصه‌های زیر بینجامد:
الف) تسهیل گفتگو میان دولت‌های عضو در زمینه سیاست‌های فرهنگی؛
ب) تواناکردن ظرفیت‌های مدیریتی و راهبردی نهادهای فرهنگی عمومی در بخش دولتی از طریق مبادلات بین‌المللی فرهنگی و کارشناسی و در میان نهادن بهترین رویه‌ها؛
ج) تقویت مشارکت با جامعه مدنی، سازمانهای غیردولتی و بخش خصوصی و همکاری بین آنها در زمینه ترویج و گسترش تنوع بیان‌های فرهنگی؛
د) ترویج استفاده از فناوری‌های نوین، تشویق مشارکت در بهبود تبادل اطلاعات و تفاهم فرهنگی و تقویت گوناگونی بیان‌های فرهنگی؛
هـ) تشویق به انعقاد موافقت‌نامه‌های مشترک تولید و توزیع.
ماده ۱۳٫ تلفیق فرهنگ با توسعه پایدار
دولت‌های عضو به منظور ایجاد شرایط مناسب برای توسعه پایدار باید سعی کنند تا فرهنگ را در سیاست‌های توسعه خود در کلیه سطوح وارد کنند و از این طریق به توانمندسازی جنبه‌های مربوط به حفظ و حمایت از تنوع بیان‌های فرهنگی بپردازند.
ماده ۱۴٫ همکاری برای توسعه
دولت‌های عضو تلاش خواهند کرد با حمایت از همکاری در زمینه توسعه پایدار و فقرزدایی – به ویژه در ارتباط با نیازهای خاص کشورهای در حال توسعه- ظهور بخش فرهنگی پویا را از طرق زیر تقویت کنند:
۱٫ بالابردن توان صنایع فرهنگی در کشورهای در حال توسعه از طریق:
الف) ایجاد و توانمندکردن ظرفیت‌های تولید و توزیع فرهنگی در کشورهای در حال توسعه؛
ب) تسهیل دسترسی گسترده‌تر فعالیت‌ها، کالاها و خدمات فرهنگی به بازار جهانی و شبکه بین‌المللی توزیع؛
ج) ایجاد بازارهای محلی و منطقه‌ای کارآمد؛
د) اتخاذ شیوه‌های مناسب در کشورهای توسعه یافته برای تسهیل ورود (حضور) فعالیت‌ها، کالاها و خدمات فرهنگی کشورهای در حال توسعه به قلمرو آنها؛
هـ) حمایت از کار خلاق و تسهیل رفت و آمد و جابه‌جایی هنرمندان کشورهای در حال توسعه تا حد امکان؛
و) تشویق همکاری مناسب بین کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه در زمینه‌های مختلف از جمله در زمینه موسیقی و فیلم؛
۲٫ ظرفیت‌سازی از طریق تبادل اطلاعات، تجربه‌ها و تخصص‌ها، تربیت نیروهای انسانی کشورهای در حال توسعه در بخش‌های دولتی و خصوصی به ویژه ظرفیت‌های مدیریتی و راهبردی، تدوین و اجرای سیاست‌ها، ترویج و گسترش بیان‌های فرهنگی، توسعه مؤسسات کوچک، متوسط، استفاده از فناوری‌ها و همچنین توسعه و انتقال مهارت‌ها.
۳٫ انتقال دانش و مهارت با به‌کارگیری شیوه‌های تشویقی مناسب، به‌خصوص در زمینه مؤسسات و صنایع فرهنگی.
۴٫ حمایت مالی از طریق:
الف) تأسیس صندوق بین‌المللی تنوع فرهنگی به موجب ماده ۱۸٫
ب) پیش‌بینی کمک رسمی به توسعه در صورت لزوم از جمله کمک‌های فنی به منظور تشویق و حمایت خلاقیت.
ج) دیگر اشکال کمک مالی، مانند اعطای وام با بهره پایین، کمک‌های بلاعوض و دیگر سازوکارهای مالی.
ماده ۱۵٫ روش‌های همکاری
دولت‌های عضو باید مشارکت میان بخش‌های عمومی، خصوصی و سازمانهای غیرانتفاعی را به منظور همکاری با کشورهای در حال توسعه برای بهبود ظرفیت‌های آنها در حفظ و ترویج تنوع بیان‌های فرهنگی، تشویق کنند. این مشارکت ابتکاری باید برحسب نیازهای عملی کشورهای در حال توسعه، بر توسعه بیشتر زیربنای اقتصادی، منابع انسانی، سیاست‌ها و همین‌طور تبادل فعالیت‌ها، کالاها و خدمات فرهنگی تأکید کند.
ماده ۱۶٫ اولویت برای کشورهای در حال توسعه
کشورهای پیشرفته باید با اتخاذ چارچوب‌های حقوقی و اداری لازم و در نظر گرفتن مزایای ویژه برای هنرمندان، متخصصان و کارگزاران فرهنگی و کالاها و خدمات فرهنگی کشورهای در حال توسعه به سهولت مبادلات فرهنگی کمک کنند.
ماده ۱۷٫ همکاری بین‌المللی برای احیای بیان‌های فرهنگی در معرض خطر
دولت‌های عضو طبق شرایط مندرج در ماده ۱۸ کنوانسیون باید به یکدیگر و به خصوص به کشورهای در حال توسعه یاری رسانند.
ماده ۱۸٫ صندوق بین‌المللی تنوع فرهنگی
۱٫ تأسیس «صندوق بین‌المللی تنوع فرهنگی» که از این پس «صندوق» نامیده می‌شود.
۲٫صندوق باید به عنوان صندوق وام در ودیعه و طبق مقررات مالی یونسکو تشکیل شود.
۳٫منابع مالی صندوق به طرق زیر تأمین خواهد شد:
الف) حق عضویت دولت‌های عضو
ب) کمک‌هایی که کنفرانس عمومی یونسکو به این منظور اختصاص می‌دهد.
ج) کمک‌های مالی، هدایا و کمک‌های دیگر کشورها، سازمان‌ها و برنامه‌های نظام ملل متحد، سایر سازمانهای منطقه‌ای و بین‌المللی و مجامع دولتی و خصوصی و یا افراد.
د) کلیۀ منافع یا سود حاصله از منابع مالی صندوق
هـ) منابع مالی که از طریق اجرای برنامه به نفع صندوق جمع‌آوری شده باشد.
و) سایر منابع که مقررات صندوق آنها را مجاز می‌داند.
۴٫تصمیم‌گیری در مورد استفاده از منابع صندوق برمبنای دستورالعمل کنفرانس دولت‌های عضو موضوع ماده ۲۲ کنوانسیون بر عهده کمیته بین دولتی است.
۵٫ کمیته بین دولتی می‌تواند کمک‌های مالی و سایر کمک‌ها را برای اهداف کلی و خاص مربوط به طرح‌های ویژه بپذیرد، مشروط به اینکه این طرح‌ها را قبلاً کمیته پذیرفته باشد.
۶٫کمک مالی به صندوق نباید مشروط به شرط اقتصادی و سیاسی و یا قیدهای مغایر با اهداف کنوانسیون باشد.
۷٫ دولت‌های عضو برای تحقق اهداف کنوانسیون باید حق عضویت خود را به طور منظم پرداخت نمایند.
ماده ۱۹٫ مبادله، تحلیل و انتشار اطلاعات
۱٫اعضا توافق می‌کنند که در زمینه جمع‌آوری داده‌ها و آمارهای مربوط به بیان‌های فرهنگی و بهترین رویه‌های حفظ و ترویج آنها به مبادله اطلاعات و تبادل تجربیات بپردازند.
۲٫یونسکو باید با استفاده از سازوکارهای موجود در دبیرخانه، کلیه داده‌ها، اطلاعات و بهترین رویه‌ها را جمع‌آوری، تحلیل و منتشر کند.
۳٫یونسکو باید، یک بانک اطلاعاتی از بخش‌ها، سازمانهای دولتی، خصوصی و غیرانتفاعی متفاوت در حوزه بیان‌های فرهنگی تأسیس و آن را روزآمد کند.
۴٫ یونسکو برای تسهیل جمع‌آوری داده‌ها، باید توجهی ویژه به ظرفیت‌سازی و تقویت کارشناسی دولت‌های عضو خواستار چنین کمک‌هایی مبذول دارد.
۵٫ مجموعه اطلاعات موضوع این ماده باید مکمل مجموعه اطلاعات جمع‌آوری شده در ماده ۹ باشد.
پنج) ارتباط کنوانسیون با سایر اسناد حقوقی بین‌المللی
ماده ۲۰٫ ارتباط با سایر معاهدات: حمایت‌های دوجانبه، تکمیلی و عدم وابستگی
۱٫ اعضا می‌پذیرند که با حسن نیت تعهدات خود را نسبت به این کنوانسیون و دیگر معاهداتی که عضو آن هستند انجام دهند، بدون اینکه این کنوانسیون از سایر معاهدات تبعیت کند.
الف) اعضا باید پشتیبانی و حمایت متقابل کنوانسیون را با سایر معاهداتی که در آنها عضو هستند تقویت کنند.
ب) کشورهای عضو باید مقررات این کنوانسیون را به هنگام تفسیر و اجرای معاهدات دیگری که در آنها عضویت دارند و عضویت در سایر تعهدات بین‌المللی مدنظر قرار دهند.
۲٫مفاد این کنوانسیون نباید به گونه‌ای تفسیر شود که باعث تغییر حقوق و تعهدات اعضا در قبال سایر معاهداتی شود که در آنها عضویت دارند.
ماده ۲۱٫ مشاوره و هماهنگی بین‌المللی
اعضا می‌پذیرند که اهداف و اصول این کنوانسیون را در دیگر مجامع بین‌المللی، ترویج دهند. برای این منظور باید به نحو مقتضی و با در نظر گرفتن این اهداف و اصول با یکدیگر مشورت کنند.
شش) ساختار کنوانسیون
ماده ۲۲٫ مجمع عمومی کشورهای عضو
۱٫تأسیس مجمع عمومی کشورهای عضو. این مجمع، ارگان عمومی و عالی کنوانسیون خواهد بود.
۲٫جلسه عادی مجمع عمومی هر دو سال یک بار تشکیل می‌شود. در صورت تمایل مجمع عمومی، و یا درخواست یک‌سوم دولت‌های عضو که باید به کمیته بین‌دولتی تسلیم شود، جلسه فوق‌العاده تشکیل می‌شود.
۳٫مجمع عمومی کشورهای عضو مقررات و آیین‌نامه را تعیین خواهد کرد.
۴٫وظایف مجمع عمومی:
۵٫ انتخاب اعضای کمیته بین دولتی
۶٫ دریافت و بررسی گزارش کشورهای عضو کنوانسیون تسلیم شده از سوی کمیته بین‌دولتی تهیه می‌شود.
۷٫ پذیرش دستورالعمل‌های اجرایی که به درخواست مجمع توسط کمیتۀ بین‌دولتی تهیه می‌شود.
۸٫تعیین برنامه‌های دیگری که برای پیشبرد اهداف این کنوانسیون ضروری تشخیص داده می‌شود.
ماده ۲۳٫ کمیته بین دولتی
۱٫تشکیل کمیته بین دولتی برای حمایت و ترویج تنوع بیان فرهنگی (که از این پس کمیته بین دولتی نامیده خواهد شد). این کمیته متشکل از نمایندگان هجده کشور عضو خواهد بود که پس از لازم‌الاجرا شدن کنوانسیون، طبق مادۀ ۲۹ توسط مجمع عمومی کشورهای عضو برای مدت چهار سال انتخاب خواهند شد.
۲٫کمیته بین‌دولتی، اجلاس‌های سالانه تشکیل خواهد داد.
۳٫کمیته بین‌دولتی با نظارت و هدایت مجمع عمومی فعالیت خواهد کرد و در قبال مجمع عمومی پاسخگو است.
۴٫پس از افزایش تعداد اعضای کنوانسیون به ۵۰ عضو، کمیته بین‌دولتی دارای ۲۴ عضو خواهد شد.
۵٫اعضای کمیته بین دولتی با رعایت اصل توزیع جغرافیایی برابر و اصل چرخش انتخاب خواهند شد.
۶٫کمیته بین‌دولتی بدون آنکه به مسئولیت‌های دیگری که این کنوانسیون برای آن در نظر گرفته خدشه‌ای وارد شود وظایف زیر را نیز بر عهده دارد:
الف) ترویج اهداف این کنوانسیون و تشویق و نظارت بر اجرای آن؛
ب) تهیه دستورالعمل‌های اجرایی موردنیاز برای تحقق و اجرای مفاد این کنوانسیون و تسلیم آن به مجمع عمومی برای تصویب؛
ج) انتقال گزارش‌های اعضای کنوانسیون همراه با توصیه‌ها و خلاصه‌ای از محتوای آنها به مجمع عمومی.
د) ارائه توصیه‌های مناسب در موقعیت‌های خاص به اعضا، طبق مقررات کنوانسیون، به‌ویژه ماده ۸ آن؛
هـ) تدوین آیین‌نامه‌ها و سایر ساز و کارهای مشورتی به منظور ترویج اصول این کنوانسیون در محافل بین‌المللی دیگر؛
و) انجام سایر وظایف به درخواست مجمع عمومی؛
ز) کمیته بین دولتی طبق مقررات آیین‌نامه خود، می‌تواند هر زمان از سازمانهای عمومی و خصوصی یا افراد برای شرکت در جلسات خاص مشورتی دعوت به عمل آورد؛
ح) کمیته بین‌دولتی مقررات آیین‌نامه خود را تدوین و برای تصویب به مجمع عمومی تسلیم خواهد کرد.
ماده ۲۴٫دبیرخانه یونسکو
۱٫ دبیرخانه یونسکو، به تشکیلات کنوانسیون کمک خواهد کرد.
۲٫ دبیرخانه باید اسناد مجمع عمومی و کمیته بین‌دولتی و همچنین دستور کار جلسات آنها را آماده و در تحقق مصوبات مساعدت کند و گزارش دهد.
هفت) مواد نهایی
ماده ۲۵٫ حل و فصل اختلافات
۱٫ در صورت بروز اختلاف میان دولت‌های عضو در مورد تفسیر و اجرای کنوانسیون، طرفین باید اختلاف خود را از طریق مذاکره حل و فصل نمایند.
۲٫اگر دولت‌های ذی‌ربط نتوانند با مذاکره به توافق برسند، باید به طور مشترک از کشور ثالث درخواست مساعی جمیله یا میانجی‌گری کنند.
۳٫اگر مساعی جمیله یا میانجی‌گری صورت نگیرد و اختلاف از این طریق حل و فصل نشود، طرفین باید طبق آیین‌نامه ضمیمه این کنوانسیون به رویه سازش رجوع کنند. طرفین باید با حسن نیت پیشنهاد کمیسیون سازش را برای رفع اختلاف مورد بررسی قرار دهند.
۴٫هر عضو می‌تواند در زمان تصویب، پذیرش، تأیید یا الحاق اعلام کند که رویه سازش را نمی‌پذیرد. هر یک از اعضا که چنین نظری را اعلام کرده باشد می‌تواند در هر زمان از طریق اطلاع به مدیرکل یونسکو نظر خود را مسترد کند.
ماده ۲۶٫ تصویب، پذیرش، تأیید یا الحاق کشورهای عضو
۱٫ تصویب، پذیرش، تأیید یا الحاق کشورهای عضو یونسکو به این کنوانسیون مطابق با رویه‌های قانون اساسی آنها صورت می‌گیرد.
۲٫ اسناد تصویب، پذیرش، تأیید یا الحاق به کنوانسیون باید به مدیرکل یونسکو تسلیم شود.
ماده ۲۷٫ الحاق
۱٫کنوانسیون برای الحاق دولت‌هایی که در یونسکو عضویت ندارند، اما عضو سازمان ملل متحد یا هر یک از نهادهای تخصصی وابسته به آن هستند و از سوی کنفرانس عمومی یونسکو برای الحاق به کنوانسیون از آنها دعوت شده باشد مفتوح است.
۲٫ همچنین سرزمین‌هایی که از خودمختاری کامل و مورد پذیرش رسمی سازمان ملل متحد بهره‌مندند اما طبق قطعنامۀ شماره ۱۵۱۴ (۷%) مجمع عمومی هنوز به استقلال کامل دست نیافته‌اند و درخصوص موضوعات مورد نظر این کنوانسیون از جمله انعقاد قرارداد در خصوص محورهای کنوانسیون صلاحیت دارند می‌توانند به کنوانسیون ملحق شوند.
۳٫ مقررات زیر در مورد سازمانهای منطقۀ همگرایی اقتصادی به کار برده می‌شود:
الف) هر سازمان منطقۀ همگرایی اقتصادی، طبق مقررات زیر و با پذیرش کامل تعهدات مندرج در کنوانسیون همانند کشورهای عضو، می‌تواند به این کمیسیون ملحق شود.
ب) در صورتی که یک یا چند کشور عضو چنین سازمانی، خود عضو کنوانسیون باشد، سازمان کشور یا کشورهای عضو در مورد مسئولیت اجرای تعهدات ناشی از کنوانسیون تصمیم خواهند گرفت. این تقسیم مسئولیت، پس از اتمام اقدامات مندرج زیر پاراگراف به مورد اجرا گذارده می‌شود. سازمان و کشورهای عضو، نمی‌توانند به طور هم‌زمان از حقوق کنوانسیون استفاده کنند.
درضمن سازمانهای منطقه‌ای همگرایی اقتصادی در چارچوب صلاحیت خود به تعداد کشورهای عضوی که عضو کنوانسیون نیز هستند دارای حق رأی هستند. در صورتی که یکی از کشورهای عضو سازمان از حق رأی خود استفاده کند سازمان دیگر حق رأی ندارد و یا بالعکس.
ج) سازمان منطقۀ همگرایی اقتصادی کشور یا کشورهای عضو آن، زمانی که در مورد تقسیم مسئولیت، موضوع زیر پاراگراف (ب) توافق کنند، باید اعضا را از تقسیم مسئولیت پیشنهادی به یکی از مسئولیت‌های مربوط به مفاد کنوانسیون را اعلام کند.
** درصورت اصلاح مسئولیت‌ها، سازمان منطقۀ همگرایی اقتصادی باید هر نوع اصلاح مسئولیت‌ها را به امین اسناد اطلاع دهد و امین اسناد نیز باید به نوبۀ خود اعضا را از اصلاحات آگاه کند.
د) فرض بر این است که کشورهای عضو یک سازمان منطقۀ همگرایی اقتصادی عضو این کنوانسیون صلاحیت خود را در مواردی که انتقال صلاحیت آنها به سازمان به صراحت اعلام شده و یا به امین اسناد اطلاع داده نشده بود حفظ کنند.
هـ) «سازمانهای منطقۀ همگرایی اقتصادی» به سازمان‌هایی گفته می‌شود که به وسیلۀ کشورهای مستقل عضو سازمان ملل یا هر یک از نهادهای وابسته به آن تأسیس شده است و کشورها صلاحیت خود را در خصوص موضوعات این کنوانسیون به آن واگذار کرده‌اند و طبق آیین‌نامه‌های داخلی خود مجاز است که به عضویت آن درآیند.
۴٫اسناد الحاق باید به مدیرکل یونسکو تسلیم شود.
ماده ۲۸٫ رابط
دولت‌ها پس از الحاق به کنوانسیون به موجب مادۀ ۹ یک رابط تعیین خواهند کرد.
ماده ۲۹٫ لازم‌الاجرا شدن کنوانسیون
این کنوانسیون سه ماه پس از تاریخ تودیع سی‌امین سند تصویب، پذیرش، تأیید یا الحاق، برای آن دسته از کشورهایی که اسناد مربوط به تصویب، پذیرش، تأیید یا الحاق آن را در آن تاریخ یا قبل از آن تاریخ تودیع نموده‌اند لازم‌الاجرا خواهد بود.
۲٫طبق این ماده، اسنادی که از سوی سازمانهای منطقۀ همگرایی اقتصادی تودیع می‌شود، نباید اضافه بر اسنادی تلقی شود که از سوی کشورهای عضو آن سازمان تودیع شده است.
ماده ۳۰٫نظام‌های قانونی اساسی فدرال یا غیربسیط
با تصدیق اینکه موافقت‌نامه‌های بین‌المللی اعضای آنها را بدون توجه به نظام‌های قانونی آنها، متعهد می‌سازد، شرایط زیر در مورد دولت‌های متعهدی که تابع نظام قانون اساسی فدرال یا غیربسیط هستند، اعمال می‌شود.
الف) در مورد مفاد کنوانسیون که در چارچوب قلمرو قانونی دولت فدرال یا قوۀ مقننه مرکزی، اجرا می‌شود، تعهدات دولت فدرال یا مرکزی همان تعهدات دولت‌های متعهدی است که نظام فدرالی ندارند.
ب) درخصوص مفاد کنوانسیون که اجرای آن در حوزۀ صلاحیت قانونی ایالت‌ها، نواحی، استان‌ها یا کانتون‌های منفرد که ملزم به اتخاذ اقدامات تضمینی براساس نظام قانون اساسی فدراسیون نیستند، دولت فدرال در صورت لزوم مقامات این ایالت‌ها، نواحی، استان‌ها و کانتون‌ها را مطلع کرده و تصویب آنها را توصیه می‌کند.
ماده۳۱٫خروج از کنوانسیون
۱٫دولت متعاهد می‌تواند از این کنوانسیون خارج شود.
۲٫خروج از کنوانسیون باید به طور مکتوب اعلام شود و سند مربوط به آن نزد مدیرکل یونسکو تودیع شود.
۳٫خروج از کنوانسیون، دوازده ماه پس از دریافت سند خروج رسمیت می‌یابد. در هر حال خروج تا زمانی که پذیرفته نشده باشد به هیچ وجه در تعهدات مالی دولت متعاهد متقاضی خروج تأثیر نخواهد گذارد.
ماده ۳۲٫ وظایف مربوط به تودیع اسناد توافق
مدیرکل یونسکو به عنوان تودیع‌کنندۀ اسناد این کنوانسیون باید تودیع همۀ اسناد تصویب پذیرش، تأیید و الحاق مذکور در مواد ۲۵ و ۲۶ و همچنین اسناد خروج از پیمان مذکور در مادۀ ۳۰ را به دولت‌های عضو سازمان، کشورهای غیرعضو سازمان موضوع مادۀ ۲۶ و نیز سازمان ملل متحد اطلاع دهد.
ماده ۳۳٫ اصلاحات
۱٫هر یک از دولت‌های متعاهد این کنوانسیون می‌تواند پیشنهاد اصلاح آن را به طور مکتوب به مدیرکل اعلام نماید.
مدیرکل باید این پیشنهاد کتبی را به همۀ دولت‌های متعاهد اعلام کند. اگر ظرف ۶ ماه پس از تاریخ اعلام این پیشنهاد، کمتر از نصف دولت‌های متعاهد به این خواسته جواب مثبت دادند، مدیرکل، این پیشنهاد را در جلسۀ بعدی مجمع عمومی مطرح خواهد کرد تا مورد بحث قرار گیرد و احتمالاً تصویب شود.
۲٫ برای تصویب اصلاحات، وجود رأی اکثریت دوسوم دولت‌های متعاهد حاضر و رأی‌دهنده ضروری است.
۳٫ اصلاحات مصوب این کنوانسیون، باید برای تصویب پذیرش، تأیید و الحاق برای کشورهای عضو فرستاده شوند.
۴٫اصلاحات برای دولت‌های متعاهدی که آن را مورد تصویب، پذیرش، تأیید یا الحاق قرار داده‌اند سه ماه پس از تودیع اسناد ذکر شده در پاراگراف ۳ این ماده، توسط دولت‌های متعاهد لازم‌الاجرا می‌شود. پس از آن برای هر دولت متعاهدی که اصلاحات را مورد تصویب، پذیرش، تأیید یا الحاق قرار می‌دهد، اصلاح مذکور سه ماه پس از تاریخ تودیع سند تصویب، پذیرش، تأیید یا الحاق توسط آن دولت متعاهد لازم‌الاجراست.
۵٫ آیین‌نامه مقرر در بندهای ۳ و ۴ برای اصلاحات در مورد ماده ۲۳ مربوط به تعداد کشورهای عضو کمیتۀ بین‌دولتی، قابل اعمال نیست، بلافاصله پس از تصویب لازم‌الاجرا می‌شوند.
۶٫دولت یا سازمان منطقۀ همگرایی اقتصادی موضوع ماده ۲۷ که پس از لازم‌الاجرا شدن اصلاحاتی، عضو کنوانسیون شده باشد، طبق پاراگراف ۴ این ماده، در صورت عدم امکان ابراز نیت متفاوت خود:
الف) دولت عضو کنوانسیون اصلاح شده شناخته می‌شود و یا
ب) دولت عضو کنوانسیون اصلاح نشده، همچون اعضای دیگری که هنوز اصلاحات کنوانسیون را نپذیرفته‌اند.
ماده ۳۴٫ متون معتبر
این کنوانسیون به زبان‌های عربی، چینی، انگلیسی، فرانسه، روسی و اسپانیایی تنظیم شده است و هر شش متن دارای اعتبار یکسان است.
ماده ۳۵٫ثبت
طبق مادۀ ۱۰۲ منشور سازمان ملل، این کنوانسیون به درخواست مدیرکل یونسکو در دبیرخانۀ سازمان ملل متحد، ثبت خواهد شد.
