پروتکل دوم کنوانسیون ۱۹۵۴ میلادی (۱۳۳۳ هجری شمسی) لاهه در خصوص حمایت از اموال فرهنگی در صورت بروز مخاصمه مسلحانه (بخش اول – مقدمه طرف‌ها؛
با آگاهی از نیاز به توسعه حمایت از اموال فرهنگی در صورت بروز مخاصمه مسلحانه و ایجاد نظام حمایتی عالی برای اموال فرهنگی که به طور خاص‌تعیین شده‌اند؛ با تأیید مجدد اهمیت مقررات کنوانسیون حمایت از اموال فرهنگی در صورت بروز مخاصمه مسلحانه که در ۱۴ می ۱۹۵۴ میلادی (۱۳۳۳٫۲٫۲۴هجری شمسی) در لاهه منعقد شده و با تأکید بر ضرورت تکمیل این مقررات از طریق اقداماتی برای تقویت اجرای آن؛ با تمایل به تأمین ابزاری برای طرفهای معظم متعاهد کنوانسیون که با ایجاد تشریفات مناسب در آن هرچه بیشتر متضمن حمایت از اموال فرهنگی در‌صورت بروز مخاصمه مسلحانه باشد؛
با عنایت به اینکه قواعد حاکم بر حمایت از اموال فرهنگی در صورت بروز مخاصمه مسلحانه باید پیشرفت‌های حقوق بین‌الملل را منعکس نماید؛
با تأیید این که قواعد عرفی حقوق بین‌الملل همچنان حاکم بر مسائلی خواهد بود که در مقررات این پروتکل مورد حکم قرار نمی‌گیرد؛
به شرح زیر توافق نمودند:
ماده ۱ – تعاریف :
از نظر این پروتکل:
الف – «طرف» یعنی دولت طرف این پروتکل؛
ب – «مال فرهنگی» یعنی مال فرهنگی به شرحی که در ماده (۱) کنوانسیون تعریف شده است؛
پ – «کنوانسیون» یعنی کنوانسیون حمایت از اموال فرهنگی در صورت بروز مخاصمه مسلحانه که در ۱۴ می ۱۹۵۴ میلادی (۱۳۳۳٫۲٫۲۴ هجری‌شمسی) در لاهه منعقد شده است؛
ت – «طرف معظم متعاهد» یعنی دولت طرف کنوانسیون؛
ث – «حمایت عالی» یعنی نظام حمایت عالی که به موجب مواد (۱۰) و (۱۱) ایجاد شده است؛
ج – «هدف نظامی» یعنی هدفی که به واسطه ماهیت، مکان، مقصود یا کاربرد خویش نقش مؤثری در اقدامات نظامی داشته و تخریب، تسخیر یا خنثی‌سازی کلی یا جزئی آن در اوضاع و احوال وقت، امتیاز نظامی مؤثری به شمار می‌آید؛
چ – «غیرقانونی» یعنی تحت اجبار یا از طریق دیگر در تعارض با قواعد حاکم حقوق داخلی سرزمین اشغال شده یا حقوق بین‌الملل؛
ح – «فهرست» یعنی فهرست بین‌المللی اموال فرهنگی تحت حمایت عالی که طبق جزء (ب)
بند (۱) ماده (۲۷) ایجاد شده است؛
خ – «مدیر کل» یعنی مدیر کل یونسکو؛
د – «یونسکو» یعنی سازمان علمی، فرهنگی و آموزشی ملل متحد؛
ذ – «پروتکل اول» یعنی پروتکل راجع به حمایت از اموال فرهنگی در صورت بروز مخاصمه مسلحانه که در ۱۴ می ۱۹۵۴ میلادی (۱۳۳۳٫۲٫۲۴هجری شمسی) در لاهه منعقد شده است.
ماده ۲ – ارتباط با کنوانسیون:
این پروتکل، کنوانسیون را در روابط بین طرف‌ها تکمیل می‌نماید.
ماده ۳ – حیطه شمول:
۱ – علاوه بر مقرراتی که در زمان صلح اعمال خواهد شد، این پروتکل در مورد وضعیت‌های موضوع بندهای (۱) و (۲) ماده (۱۸) کنوانسیون و بند (۱)ماده (۲۲) اعمال خواهد شد.
۲ – هنگامی که یکی از طرفهای مخاصمه مسلحانه متعهد به این پروتکل نباشد، طرفهای این پروتکل ملزم به رعایت آن در روابط متقابل خویش‌خواهند بود. آنها همچنین متعهد به رعایت این پروتکل در رابطه با دولت طرف مخاصمه‌ای که مقررات این پروتکل را قبول نموده و تا مادامی که آن را‌اجراء می‌نماید هستند، هر چند که طرف اخیرالذکر متعهد به پروتکل نباشد.
ماده ۴ – ارتباط بین بخش سوم و سایر مقررات کنوانسیون و این پروتکل: اجرای مقررات بخش سوم این پروتکل تأثیری بر موارد زیر نخواهد گذاشت:
الف – اجرای مقررات بخش اول کنوانسیون و بخش دوم این پروتکل؛
ب – اجرای مقررات بخش دوم کنوانسیون بین طرفهای این پروتکل یا بین یک طرف و دولتی که پروتکل را طبق بند (۲) ماده (۳) پذیرفته و اجراء‌می‌کند، به جز هنگامی که به مال فرهنگی هم حمایت خاص و هم حمایت عالی اعطاء می‌شود، در این صورت تنها مقررات حمایت عالی اعطاء خواهد‌شد.
بخش دوم – مقررات کلی حمایت
ماده ۵ – ایمنی اموال فرهنگی اقدامات احتیاطی اتخاذ شده در زمان صلح به منظور ایمنی اموال فرهنگی در مقابل آثار قابل پیش‌بینی مخاصمه مسلحانه به موجب ماده (۳)کنوانسیون به طور مقتضی شامل آماده کردن فهرست، برنامه اقدامات اضطراری برای حمایت در مقابل آتش یا انهدام ساختاری، آمادگی برای انتقال‌اموال فرهنگی منقول یا مقررات مربوط برای حمایت کافی این اموال در محل و تعیین مقام‌های صالح مسؤول ایمنی اموال فرهنگی خواهد بود.
ماده ۶ – احترام اموال فرهنگی با هدف تضمین احترام به اموال فرهنگی طبق ماده (۴) کنوانسیون:
الف – اسقاط حق براساس ضرورت‌های نظامی قهری به موجب بند (۲) ماده (۴) کنوانسیون برای هدایت عملیات نظامی علیه اموال فرهنگی تنها‌زمانی و تا مدتی ممکن است مورد استناد قرار گیرد که :
۱– آن مال فرهنگی با عملکرد خود تبدیل به هدفی نظامی شده ؛ و
۲– هیچ طریق ممکن دیگری برای کسب مزیت نظامی مشابه نسبت به آنچه که از طریق هدایت حمله نظامی علیه آن هدف به دست می‌آید، وجود‌نداشته باشد.
ب – اسقاط حق براساس ضرورت نظامی قهری به موجب بند (۲) ماده (۴) کنوانسیون برای استفاده از اموال فرهنگی به عنوان اهدافی که آن ها را‌احتمالاً در معرض ویرانی یا تخریب قرار می‌دهد فقط زمانی و تا مدتی ممکن است مورد استناد قرار گیرد که هیچ انتخابی بین چنین استفاده‌ای از اموال‌فرهنگی و سایر روش‌های ممکن برای کسب مزیت نظامی مشابه وجود نداشته باشد.
پ – تصمیم در خصوص استناد به ضرورت نظامی قهری فقط باید توسط افسری اتخاذ شود که نیرویی را در حد گردان یا بزرگتر از آن یا در صورتی که‌شرایط، عمل به گونه دیگری را اجازه نمی‌دهد نیروی کوچکتری را فرماندهی می‌کند.
ت – در صورت حمله براساس تصمیم اتخاذ شده به موجب بند (الف)، در هر زمان که شرایط اجازه دهد، باید اخطار مؤثر قبلی ارسال گردد.
ماده ۷ – اقدامات احتیاطی در حمله بدون تأثیر بر سایر اقدامات احتیاطی مقرر به موجب حقوق بشر دوستانه بین‌المللی، در هدایت عملیات نظامی، هر طرف مخاصمه باید :
الف – از هر طریق ممکن تأیید نماید که اهداف مورد حمله، اموال فرهنگی حمایت شده به موجب ماده (۴) کنوانسیون نیستند؛
ب – به منظور اجتناب، و در صورت بروز به منظور به حداقل رساندن خسارات جنبی وارده به اموال فرهنگی حمایت شده به موجب ماده (۴)کنوانسیون، باید تمام اقدامات احتیاطی ممکن را در انتخاب وسایل و روش‌های حمله اتخاذ نماید ؛
پ – از تصمیم به آغاز هر حمله‌ای که انتظار می‌رود سبب ورود خسارتی جنبی به اموال فرهنگی حمایت شده به موجب ماده (۴) کنوانسیون شده که‌در مقایسه با مزیت نظامی مستقیم و واقعی پیش‌بینی شده بیشتر باشد، امتناع نماید ؛
ت – حمله را لغو یا تعلیق نماید، چنانچه مشخص شود که :
۱– هدف، مال فرهنگی حمایت شده به موجب ماده (۴) کنوانسیون می‌باشد ؛
۲– حمله ممکن است سبب ورود خسارت جنبی بیشتر از مزیت نظامی مستقیم و واقعی پیش‌بینی شده نسبت به اموال فرهنگی حمایت شده به‌موجب ماده (۴) کنوانسیون شود.
ماده ۸ – اقدامات احتیاطی در مقابل آثار مخاصمات طرفهای مخاصمه باید در بیشترین حد ممکن :
الف – اموال فرهنگی منقول را از مجاورت اهداف نظامی منتقل نموده یا حمایت کافی را در محل تأمین نمایند ؛
ب – از مستقر نمودن اهداف نظامی در نزدیکی اموال فرهنگی اجتناب نمایند.
ماده ۹ – حمایت از اموال فرهنگی در سرزمین اشغال شده
۱– بدون تأثیر بر مقررات مواد (۴) و (۵) کنوانسیون، طرف اشغال کننده کل یا بخشی از سرزمین طرف دیگر باید در رابطه با سرزمین اشغال شده، موارد‌زیر را ممنوع و از وقوع آن جلوگیری نماید :
الف – هرگونه صدور غیرقانونی نقل مکان یا انتقال مالکیت اموال فرهنگی.
ب – هر گونه حفاری باستان شناسی، به جز در مواردی که این حفاری برای ایمنی، ضبط یا حفظ اموال فرهنگی به طور اکید ضرورت داشته باشد.
پ – هر گونه تغییر یا تغییر کاربری اموال فرهنگی که به منظور پنهان کردن یا ویران کردن شواهد تاریخی، فرهنگی یا علمی صورت پذیرد.
۲– هر گونه حفاری باستان شناسی، تغییر یا تغییر کاربری اموال فرهنگی در سرزمین اشغال شده باید با همکاری نزدیک مقام‌های ملی صالح سرزمین‌اشغال شده صورت پذیرد مگر این که شرایط این گونه اجازه ندهد.
بخش سوم – حمایت عالی
ماده ۱۰ – حمایت عالی اموال فرهنگی به شرط احراز سه شرط زیر می‌تواند تحت حمایت عالی قرار گیرد :
الف – یکی از مهم‌ترین میراث فرهنگی بشریت باشد ؛
ب – به موجب اقدامات اداری و قانونی متناسب داخلی که ارزش تاریخی و فرهنگی استثنایی آن شناسایی می‌شود حمایت شده و در بالاترین سطح،حمایت آن تضمین شود ؛
پ – برای مقاصد نظامی یا برای پوشش مکان‌های نظامی استفاده نشده و اعلامیه‌ای توسط طرفی که کنترل مال فرهنگی را به عهده دارد برای تأیید اینکه این مال برای مقاصد مزبور به کار نخواهد رفت، صادر شود.
ماده ۱۱ – اعطاء حمایت عالی
۱– هر طرف باید فهرستی از اموال فرهنگی را که می‌خواهد نسبت به آن حمایت عالی اعطاء شود به کار گروه ارسال نماید.
۲– طرفی که صلاحیت یا کنترل بر مال فرهنگی دارد می‌تواند تقاضا نماید که آن مال در فهرست تهیه شده طبق جزء (ب) بند (۱) ماده (۲۷)، درج گردد.این درخواست باید شامل تمام اطلاعات ضروری مربوط به ملاک‌های موضوع ماده (۱۰) باشد. کار گروه می‌تواند از یک طرف دعوت کند تا درخواست‌نماید آن مال فرهنگی در فهرست ثبت شود.
۳– سایر طرف‌ها، کار گروه بین‌المللی سپر آبی و سایر سازمان‌های غیر دولتی با تخصص مربوط می‌توانند مال فرهنگی خاصی را به کار گروه توصیه‌نمایند. در این موارد کار گروه می‌تواند تصمیم به دعوت از یک طرفی کند تا درخواست نماید آن مال فرهنگی در فهرست ثبت شود.
۴– تقاضای ثبت مال فرهنگی قرار گرفته در سرزمینی که اعمال حاکمیت یا صلاحیت بر آن توسط بیش از یک دولت مطرح شده است و همچنین ثبت‌آن به هیچ وجه بر حق طرفهای اختلاف تأثیری نخواهد داشت.
۵– کار گروه، به محض دریافت تقاضا برای ثبت در فهرست، باید تمام طرف‌ها را از درخواست مطلع سازد. طرف‌ها می‌توانند اظهاریه‌هایی را در رابطه با‌این تقاضا ظرف مدت شصت (۶۰) روز به کار گروه ارائه نمایند. این اظهاریه‌ها باید تنها براساس ملاک‌های موضوع ماده (۱۰) ارائه شوند. اظهاریه‌ها باید‌مشخص و مربوط به وقایع باشند. کار گروه اظهاریه‌ها را رسیدگی خواهد کرد و برای عضو درخواست کننده ثبت، موقعیت معقولی برای پاسخ قبل از‌اتخاذ تصمیم فراهم خواهد آورد. هنگامی که چنین اظهاریه‌هایی نزد کار گروه مطرح می‌شوند، تصمیم در خصوص درج آن در فهرست باید علی‌رغم‌ماده (۲۶) به وسیله اکثریت چهار پنجم اعضاء حاضر و رأی دهنده اتخاذ شود.
۶– کار گروه در هنگام تصمیم‌گیری نسبت به درخواست می‌تواند نظر سازمان‌های دولتی و غیر دولتی و همچنین افراد متخصص را جویا شود.
۷– تصمیم مبنی بر اعطاء یا انکار حمایت عالی تنها می‌تواند براساس ملاک‌های موضوع ماده (۱۰) اتخاذ شود.
۸– در مواقع استثنایی هنگامی که کار گروه به این نتیجه رسیده است که طرف درخواست کننده ثبت مال فرهنگی در فهرست نمی‌تواند ملاک‌های‌موضوع در بند (ب) ماده (۱۰) را برآورده سازد، کار گروه می‌تواند تصمیم به اعطای حمایت عالی اتخاذ کند مشروط بر این که طرف درخواست‌کننده تقاضای مساعدت بین‌المللی را به موجب ماده ۳۲) ارائه نماید.
۹– با شروع مخاصمات، طرف مخاصمه می‌تواند به صورت اضطراری حمایت عالی از اموال فرهنگی تحت صلاحیت یا کنترل خویش را با ابلاغ این‌درخواست به کار گروه تقاضا نماید. کار گروه فوری این تقاضا را به تمام طرفهای مخاصمه ارسال خواهد نمود. در این موارد، کار گروه اظهاریه‌های‌طرف‌های مربوط را فوری بررسی خواهد نمود. تصمیم به اعطای حمایت عالی موقت در اسرع وقت و علی‌رغم ماده (۲۶) با اکثریت چهار پنجم اعضاء‌حاضر و رأی دهنده، اتخاذ خواهد شد. کار گروه می‌تواند حمایت عالی موقت را در طول آغاز تشریفات عادی اعطاء حمایت عالی اعطاء نماید، مشروط‌بر این که مفاد بندهای الف) و (پ) ماده (۱۰) رعایت گردد.
۱۰– حمایت عالی نسبت به اموال فرهنگی توسط کار گروه از زمان ثبت آن در فهرست اعطاء خواهد شد.
۱۱– مدیر کل بدون تأخیر تصمیم کار گروه را در خصوص ثبت اموال فرهنگی در فهرست به دبیر کل سازمان ملل متحد و تمام طرف‌ها ابلاغ خواهد‌نمود.
ماده ۱۲ – مصونیت اموال فرهنگی تحت حمایت عالی طرفهای مخاصمه باید مصونیت اموال فرهنگی تحت حمایت عالی را با خودداری از هدف حمله قرار دادن آنها، هر گونه استفاده از این اموال یا‌محوطه پیرامون آنها در حمایت از اقدامات نظامی را تضمین نمایند.
ماده ۱۳ – از دست دادن حمایت عالی
۱– مال فرهنگی تحت حمایت عالی، چنین حمایتی را تنها در موارد زیر از دست خواهد داد
:
الف – اگر چنین مصونیتی طبق ماده (۱۴) لغو یا معلق شده باشد؛ یا
ب – چنانچه و مادامی که این مال به موجب کاربردش به هدف نظامی تبدیل شده باشد.
۲– تحت شرایط جزء (ب) بند (۱) چنین اموالی فقط در صورتی ممکن است هدف حمله قرار بگیرند که :
الف – این حمله تنها وسیله ممکن برای پایان دادن به کاربرد مال موضوع جزء (ب) بند ۱) باشد.
ب – تمام اقدامات احتیاطی در انتخاب روش‌ها و وسایل حمله به منظور پایان دادن به
چنین کاربردی و اجتناب یا به حداقل رساندن خسارت وارده به‌اموال فرهنگی صورت گرفته باشد.
پ – جز در صورتی که شرایط، به دلیل الزامات دفاع مشروع فوری اجازه انجام اعمال فوق را ندهد :
۱– حمله در بالاترین سطح عملیاتی فرمان، صادر شده باشد ؛
۲– آگهی مؤثری از پیش برای نیروی مهاجم ارسال شده باشد که پایان دادن به کاربرد موضوع جزء (ب) بند (۱) را لازم بداند؛ و
۳– به نیروهای مهاجم فرصتی کافی برای اصلاح وضع داده شود.
ماده ۱۴ – لغو و تعلیق حمایت عالی
۱– در صورتی که مال فرهنگی دیگر هیچ یک از ملاک‌های ماده (۱۰) این پروتکل را برآورده ننماید، کار گروه می‌تواند وضعیت حمایت عالی آن را‌معلق نموده یا با حذف آن مال فرهنگی از فهرست، آن وضعیت را لغو نماید.
۲– در صورت نقض شدید ماده (۱۲) در ارتباط با مال فرهنگی تحت حمایت عالی در اثر کاربرد آن در حمایت از اقدامات نظامی، کار گروه می‌تواند‌وضعیت حمایت عالی آن را معلق نماید. در صورتی که چنین تخلفاتی مستمر باشد، کار گروه می‌تواند به صورت استثنایی وضعیت حمایت عالی را از‌طریق حذف مال فرهنگی از فهرست لغو نماید.
۳– دبیر کل باید بدون تأخیر هر تصمیم کار گروه را در خصوص لغو یا تعلیق حمایت عالی به دبیر کل سازمان ملل متحد و تمام طرفهای این پروتکل‌ابلاغ نماید.
۴– کار گروه قبل از اتخاذ تصمیم، موقعیتی را برای طرف‌ها به منظور طرح نظراتشان فراهم خواهد نمود.
بخش چهارم – مسؤولیت کیفری و صلاحیت
ماده ۱۵ – نقض شدید پروتکل
۱– هر شخصی که مرتکب تخلفی در محدوده این پروتکل شود، اگر به طور عمدی و در تخلف از کنوانسیون یا این پروتکل مرتکب هر یک از اعمال‌زیر شود:
الف – هدف حمله قرار دادن اموال فرهنگی تحت حمایت عالی؛
ب – مورد استفاده قرار دادن اموال فرهنگی تحت حمایت عالی یا محوطه پیرامون آن در حمایت از اقدامات نظامی ؛
پ – انهدام گسترده یا مصادره اموال فرهنگی حمایت شده به موجب کنوانسیون و این پروتکل ؛
ت – هدف حمله قرار دادن اموال فرهنگی حمایت شده به موجب کنوانسیون و این پروتکل ؛
ث – سرقت، غارت یا سوء استفاده یا تخریب اموال فرهنگی حمایت شده به موجب کنوانسیون.
۲– هر طرف باید اقدامات ضروری را اتخاذ نماید تا تخلفات بیان شده در این ماده را به موجب قوانین داخلی، تخلفات کیفری تلقی نموده و برای چنین‌تخلفاتی، مجازات‌های مناسبی وضع نماید. طرف‌ها در انجام این کار باید اصول کلی حقوق و حقوق بین‌الملل از جمله قواعد بسط دهنده مسؤولیت‌کیفری افراد به اشخاصی غیر از کسانی که به طور مستقیم مرتکب عمل می‌شوند را رعایت نمایند.
ماده ۱۶ – صلاحیت
۱– بدون لطمه زدن به بند (۲)، هر عضو اقدامات قانونگذاری ضروری را برای اعمال صلاحیت خود بر تخلفات بیان شده در ماده (۱۵) در موارد زیر‌اتخاذ خواهد نمود:
الف – هنگامی که چنین تخلفی در سرزمین آن دولت صورت گرفته است؛
ب – هنگامی که متهم مورد ادعا تبعه آن دولت باشد ؛
پ – در مورد تخلفات بیان شده در جزء‌های (الف) تا (پ) بند (۱) ماده (۱۵) هنگامی که متهم مورد ادعا در سرزمین آن حضور داشته باشد.
۲– در رابطه با اعمال صلاحیت و بدون لطمه زدن به ماده (۲۸) کنوانسیون :
الف – این پروتکل از تحمیل مسؤولیت کیفری فردی یا اعمال صلاحیت به موجب حقوق ملی و بین‌المللی که ممکن است حاکم باشد یا بر اعمال‌صلاحیت به موجب حقوق بین‌الملل عرفی تأثیرگذارد، جلوگیری نخواهد کرد.
ب – جز مادامی که دولتی که طرف این پروتکل نیست، ممکن است آن را پذیرفته و مقررات آن را طبق بند (۲) ماده (۳) اعمال نماید، اعضای نیروهای‌مسلح و اتباع دولتی که طرف پروتکل نمی‌باشد به جز آن دسته از اتباعی که در نیروهای مسلح دولتی خدمت می‌کنند که طرف این پروتکل می‌باشد، به‌موجب این پروتکل متحمل مسؤولیت کیفری فردی نشده و این پروتکل تعهدی را برای ایجاد صلاحیت بر چنین اشخاصی یا استرداد آنها وضع‌نمی‌کند.
ماده ۱۷ – تعقیب
۱– طرفی که متهم مورد ادعا به تخلف جزء‌های (الف) تا (پ) بند (۱) ماده (۱۵) در سرزمین او یافت شود، اگر آن شخص را مسترد نکند باید بدون هیچ‌استثناء و تأخیر غیرموجهی موضوع را به مقام‌های صالح خود برای تعقیب از طریق تشریفات رسیدگی طبق قانون داخلی خود یا در صورتی که قابل‌اجراء باشد، طبق قواعد مربوط حقوق بین‌الملل ارجاع نماید.
۲– بدون تأثیر بر قواعد مربوط حقوق بین‌الملل – در صورتی که قابل اجراء باشد – هر شخصی که در رابطه با وی تشریفات رسیدگی که در ارتباط با‌کنوانسیون یا این پروتکل است در حال انجام باشد باید رفتاری عادلانه و محاکمه‌ای عادلانه طبق حقوق داخلی و حقوق بین‌الملل برای وی در تمام‌مراحل رسیدگی تضمین گردد و در هیچ مورد تضمین‌ها نباید نامساعدتر از تضمین‌هایی باشد که به وسیله حقوق بین‌الملل برای آن شخص پیش‌بینی‌شده است.
ماده ۱۸ – استرداد
۱– تخلفات بیان شده در جزء‌های (الف) تا (پ) بند (۱) ماده (۱۵) به عنوان تخلفات قابل استرداد در هر معاهده استرداد موجود بین طرف‌ها پیش از‌لازم‌الاجرا شدن این پروتکل گنجانده شده تلقی خواهد شد. طرف‌ها متعهد می‌گردند که چنین تخلفاتی را در هر معاهده استردادی که متعاقباً بین آنها‌منعقد گردد، بگنجانند.
۲– هنگامی که طرفی که استرداد را منوط به وجود معاهده استرداد می‌کند، درخواستی برای استرداد از دولت طرف دیگر دریافت نماید که با آن هیچ‌پیمان استردادی ندارد، دولت طرف مورد تقاضا به اختیار خود می‌تواند این پروتکل را به عنوان مبنای حقوقی استرداد در ارتباط با تخلفات بیان شده در‌جزء‌های (الف) تا (پ) بند (۱) ماده (۱۵) درنظر بگیرد.
۳– طرف‌هایی که استرداد را منوط به وجود معاهده نمی‌کنند، تخلفات بیان شده در جزء‌های (الف) تا (پ) بند (۱) ماده (۱۵) را با رعایت شرایط‌پیش‌بینی شده توسط قانون دولت مورد تقاضا به عنوان تخلفات قابل استرداد بین خود تلقی خواهند نمود.
۴– در صورت ضرورت، با تخلفات بیان شده در جزء‌های (الف) تا (پ) بند (۱) ماده (۱۵) به منظور استرداد بین طرف‌ها به گونه‌ای رفتار خواهد شد که‌گویی آنها نه تنها در مکانی که در آن به وقوع پیوسته‌اند بلکه در سرزمین طرف‌هایی که طبق بند (۱) ماده ۱۶) ایجاد صلاحیت نموده‌اند، به وقوع‌پیوسته است.
ماده ۱۹ – کمک‌های قانونی متقابل
۱– طرف‌ها باید بیشترین حد کمک را به یکدیگر در ارتباط با تحقیقات یا تشریفات کیفری یا استرداد که در رابطه با تخلفات بیان شده در ماده (۱۵)صورت گرفته است از جمله کمک در کسب شواهد در اختیار آنها که برای تشریفات رسیدگی ضروری است، اعطاء نمایند.
۲– طرف‌ها باید تعهدات خود به موجب بند (۱) را در توافق با سایر معاهدات یا ترتیبات راجع به کمک قانونی متقابل که ممکن است بین آنها وجود‌داشته باشد انجام دهند. در صورت فقدان چنین معاهدات یا توافقاتی طرف‌ها طبق قوانین داخلی خود به یکدیگر کمک خواهند کرد.
ماده ۲۰ – زمینه‌های امتناع
۱– برای استرداد، تخلفات بیان شده در جزء‌های (الف) تا (پ) بند (۱) ماده (۱۵) و برای کمک قانونی متقابل تخلفات بیان شده در ماده (۱۵) نباید به‌عنوان تخلفات سیاسی یا تخلفات مرتبط با تخلفات سیاسی یا تخلفات ملهم از انگیزه‌های سیاسی تلقی گردد. در نتیجه از درخواست برای استرداد یا‌برای کمک قانونی متقابل براساس چنین تخلفاتی نمی‌توان فقط بر این اساس که این تخلفات مربوط به تخلف سیاسی یا تخلف مرتبط با تخلفی سیاسی یا تخلف ملهم از انگیزه‌ای سیاسی است‌امتناع نمود.
۲– هیچ چیز در این پروتکل نباید به گونه‌ای تفسیر شود که اگر دولت مورد تقاضا دلایل کافی برای اعتقاد به این داشته باشد که تقاضا برای استرداد‌تخلفات بیان شده در جزء‌های (الف) تا (پ) بند (۱) ماده (۱۵) یا تقاضا برای کمک قانونی متقابل در ارتباط با تخلفات بیان شده در ماده (۱۵) به منظور‌پیگرد یا مجازات شخص براساس نژاد، مذهب، ملیت یا اصلیت قومی یا عقیده سیاسی آن شخص بوده یا موافقت با این تقاضا سبب تبعیض نسبت به‌موقعیت آن شخص بنا به هر یک از این دلایل می‌شود، تعهدی در مورد استرداد یا اعطای کمک قانونی متقابل وضع کند.
ماده ۲۱ – اقداماتی در ارتباط با سایر تخلفات بدون تأثیر بر ماده (۲۸) کنوانسیون، هر طرف باید آن دسته از اقدامات قانونی یا اداری یا انضباطی را اتخاذ کند که ممکن است برای سرکوب اعمال زیر‌در هنگامی که به طور عمدی صورت می‌گیرند، ضروری باشد :
الف – هر گونه کاربرد اموال فرهنگی در جهت نقض کنوانسیون یا این پروتکل؛
ب – هر گونه صدور غیرقانونی، سایر نقل مکان‌ها یا انتقال مالکیت اموال فرهنگی از سرزمین اشغال شده در جهت تخلف از کنوانسیون یا این پروتکل.
بخش پنجم
حمایت از اموال فرهنگی در مخاصمات مسلحانه‌ای که ویژگی بین‌المللی ندارند
ماده ۲۲ – مخاصمات مسلحانه فاقد ویژگی بین‌المللی
۱– این پروتکل در صورت بروز مخاصمه مسلحانه فاقد ویژگی بین‌المللی که در درون سرزمین یکی از طرف‌ها صورت می‌گیرد، اعمال خواهد شد.
۲– این پروتکل در وضعیت‌های آشوب و تنش داخلی مثل شورش و اعمال متخلفانه متفرق و پراکنده و سایر اعمال با ماهیت مشابه اعمال نخواهد‌شد.
۳– هیچ چیز در این پروتکل برای تأثیر گذاشتن بر حاکمیت یک دولت یا مسؤولیت حکومت به وسیله کلیه روش‌های قانونی برای حفظ یا برقراری‌مجدد نظم و قانون در دولت یا دفاع از وحدت ملی و تمامیت ارضی دولت مورد استناد قرار نخواهد گرفت.
۴– هیچ چیز در این پروتکل بر صلاحیت اولیه طرفی که در سرزمین وی مخاصمه مسلحانه فاقد ویژگی بین‌المللی به وقوع پیوسته است نسبت به‌تخلفات بیان شده در ماده (۱۵) تأثیری نخواهد گذاشت.
۵– هیچ چیز در این پروتکل نمی‌تواند به عنوان توجیه مداخله مستقیم یا غیرمستقیم به هر دلیل در مخاصمه مسلحانه یا در امور داخلی یا خارجی‌طرفی که در سرزمین آن مخاصمه صورت گرفته است، مورد استناد قرار گیرد.
۶– اعمال این پروتکل در مورد وضعیت موضوع بند (۱) تأثیری بر وضعیت حقوقی طرفهای مخاصمه نخواهد داشت.
۷– یونسکو می‌تواند خدمات خود را به طرفهای مخاصمه ارائه نماید.
بخش ششم – موضوعات سازمانی
ماده ۲۳ – اجلاس طرف‌ها
۱– اجلاس طرف‌ها هم‌زمان با کنفرانس عمومی یونسکو و در هماهنگی با اجلاس طرفهای معظم متعاهد در صورتی که چنین اجلاسی توسط مدیر‌کل اعلام شود، تشکیل خواهد شد.
۲– اجلاس طرف‌ها آیین رسیدگی خود را تصویب خواهد کرد.
۳– اجلاس طرف‌ها وظایف زیر را خواهد داشت:
الف – انتخاب اعضای کار گروه طبق بند (۱) ماده (۲۴) ؛
ب – تأیید اصول راهنمای تنظیم شده به وسیله کار گروه طبق جزء (الف) بند (۱) ماده ۲۷) ؛
پ – ایجاد اصول راهنما برای نظارت بر نحوه استفاده از صندوق به وسیله کار گروه؛
ت – بررسی گزارش ارائه شده به وسیله کار گروه طبق جزء (ت) بند (۱) ماده (۲۷)؛
ث – بحث در مورد هر مشکل مربوط به اعمال این پروتکل و در صورت اقتضاء ارائه توصیه.
۴– بنا به درخواست حداقل یک پنجم طرف‌ها، مدیر کل، اجلاس فوق‌العاده طرف‌ها را تشکیل خواهد داد.
ماده ۲۴ – کار گروه حمایت از اموال فرهنگی در صورت بروز مخاصمه مسلحانه
۱– بدین وسیله کار گروه حمایت از اموال فرهنگی در صورت بروز مخاصمه مسلحانه تشکیل می‌شود. کار گروه متشکل از دوازده (۱۲) عضو می‌باشد‌که توسط اجلاس طرف‌ها انتخاب می‌شوند.
۲– کار گروه سالانه یک بار اجلاس عادی خواهد داشت و هرگاه ضروری تشخیص دهد، اجلاس‌های فوق‌العاده برگزار خواهد کرد.
۳– در تعیین اعضای کار گروه، طرف‌ها تلاش خواهند نمود تا نمایندگی عادلانه مناطق و فرهنگ‌های مختلف دنیا را تضمین نمایند.
۴– طرفهای عضو کار گروه اشخاصی را به عنوان نماینده خود انتخاب خواهند کرد که در زمینه‌های میراث فرهنگی، دفاعی یا حقوق بین‌الملل واجد‌شرایط باشند و تلاش خواهند کرد با مشورت با یکدیگر تضمین نمایند که کار گروه در کل شامل متخصصان کافی در تمامی زمینه‌های مزبور باشد.
ماده ۲۵ – دوره تصدی
۱– یک طرف به مدت چهار سال برای عضویت در کار گروه انتخاب خواهد شد و فقط یک بار برای انتخاب مجدد بلافاصله واجد شرایط خواهد بود.
۲– صرف‌نظر از مقررات بند (۱)، دوره تصدی نیمی از اعضای انتخاب شده در زمان اولین انتخاب در پایان اولین نشست عادی اجلاس طرف‌ها که به‌موجب آن انتخاب شده‌اند خاتمه خواهد یافت. این اعضاء به قید قرعه توسط رئیس این اجلاس پس از اولین انتخاب تعیین خواهند شد.
ماده ۲۶ – آیین رسیدگی
۱– کار گروه، آیین رسیدگی خود را تصویب خواهد کرد.
۲– اکثریت اعضاء حد نصاب را تشکیل خواهند داد. تصمیمات کار گروه با اکثریت دو سوم اعضای رأی دهنده اتخاذ خواهد شد.
۳– اعضاء در رأی‌گیری نسبت به هر تصمیم مربوط به اموال فرهنگی که تحت تأثیر مخاصمه مسلحانه‌ای قرار گرفته‌اند که آنها طرف مخاصمه هستند،شرکت نمی‌کنند.
ماده ۲۷ – وظایف
۱– کار گروه وظایف زیر را خواهد داشت :
الف – تنظیم اصول راهنما برای اجرای این پروتکل؛
ب – اعطاء ، تعلیق یا لغو حمایت عالی اموال فرهنگی و ایجاد، حفظ و افزایش فهرست اموال فرهنگی تحت حمایت عالی؛
پ – مراقبت و نظارت بر اجرای پروتکل و ترغیب شناسایی اموال فرهنگی تحت حمایت عالی؛
ت – بررسی و اظهارنظر در مورد گزارش‌های طرف‌ها، درخواست توضیح در مواقع ضرورت و
تهیه گزارش خود در مورد اجرای این پروتکل برای‌اجلاس طرف‌ها؛
ث – دریافت و بررسی تقاضای کمک بین‌المللی به موجب ماده (۳۲)؛
ج – تعیین نحوه استفاده از صندوق؛
چ – اجرای سایر وظایفی که ممکن است توسط اجلاس طرف‌ها به آن محول گردد.
۲– وظایف کار گروه در همکاری با مدیر کل صورت خواهد پذیرفت.
۳– کار گروه با سازمان‌های دولتی و غیر دولتی ملی و بین‌المللی که اهدافی مشابه اهداف کنوانسیون، پروتکل اول آن و این پروتکل دارند همکاری‌خواهد نمود. کار گروه به منظور کمک در اجرای وظایفش می‌تواند برای شرکت در جلسات خویش از سازمان‌های تخصصی برجسته مثل سازمان‌هایی‌که روابطی رسمی با یونسکو دارند از جمله کار گروه بین‌المللی سپر آبی و نهادهای مؤسس آن در سمت مشورتی دعوت نماید. نمایندگان مرکز‌بین‌المللی مطالعه راجع به حفاظت و مرمت اموال فرهنگی (مرکز رم) و کمیته بین‌المللی صلیب سرخ نیز می‌توانند در سمت مشورتی دعوت شوند.
ماده ۲۸ – دبیرخانه
کار گروه توسط دبیرخانه یونسکو که مجموعه اسناد و مدارک کار گروه و دستور کار اجلاس‌های آن را تهیه خواهد کرد یاری خواهد شد و مسؤولیت‌اجرای تصمیمات آن را نیز دارا می‌باشد.
ماده ۲۹ – صندوق حمایت از اموال فرهنگی در صورت بروز مخاصمه مسلحانه
۱– بدین وسیله صندوقی با اهداف زیر تأسیس می‌شود :
الف – تأمین کمک‌های مالی یا سایر کمک‌ها در حمایت از اقدامات مقدماتی یا سایر اقداماتی که باید در زمان صلح از جمله طبق ماده (۵)، بند (ب)ماده (۱۰) و ماده ۳۰) اتخاذ گردد ؛
ب – تأمین کمک‌های مالی یا سایر کمک‌ها در خصوص اقدامات اضطراری، موقتی و سایر اقداماتی که باید به منظور حمایت از اموال فرهنگی در طول‌مخاصمه مسلحانه یا برای جبران خسارت فوری پس از خاتمه مخاصمات از جمله طبق بند (الف) ماده (۸) اتخاذ گردد.
۲– صندوق در انطباق با شرایط مقررات مالی یونسکو، صندوق امانی ایجاد خواهد کرد.
۳– پرداخت‌های صندوق فقط برای مقاصدی که کار گروه طبق اصول راهنمای تعریف شده در جزء (پ) بند (۳) ماده (۲۳) در مورد آنها تصمیم‌گیری‌خواهد نمود هزینه خواهد شد. کار گروه می‌تواند کمک‌هایی را تنها برای مصرف در مورد برنامه‌ها یا پروژه‌های خاصی بپذیرد مشروط بر این که کار‌گروه در مورد اجرای چنین برنامه‌ها یا پروژه‌هایی تصمیم گرفته باشد.
۴– منابع مالی صندوق شامل موارد زیر خواهد بود :
الف – کمک‌های داوطلبانه طرف‌ها ؛
ب – کمک‌ها، هدایا یا ارث اعطاء شده به وسیله :
۱– سایر دولت‌ها؛
۲– یونسکو یا سازمان‌های نظام سازمان ملل متحد؛
۳– سایر سازمان‌های بین‌الدولی یا غیر دولتی؛ و
۴– نهادهای عمومی و خصوصی یا اشخاص حقیقی.
پ – هر منفعت حاصل از صندوق؛
ت – وجوه حاصل از تحصیل‌داری و دریافت‌های ناشی از برنامه‌های ترتیب داده شده به نفع صندوق؛ و
ث – سایر منابع مجاز به موجب اصول راهنمای حاکم در مورد صندوق.
بخش هفتم – انتشار اطلاعات و کمک بین‌المللی
ماده ۳۰ – انتشار
۱– طرف‌ها از طرق مربوط و به ویژه به وسیله برنامه‌های آموزشی و اطلاعاتی تلاش خواهند کرد تا توجه و ارزش اموال فرهنگی را در بین تمام مردم‌خود تقویت نمایند.
۲– طرف‌ها، این پروتکل را در وسیع‌ترین حد، هم در زمان صلح و هم در زمان مخاصمه مسلحانه منتشر خواهند نمود (از جمله همه اقدامات ضروری‌برای نشر مقررات این پروتکل در بین نیروهای نظامی که در عملیات سازمان ملل متحد مشارکت می‌نمایند
۳– هر یک از مقام‌های نظامی یا غیرنظامی که در زمان مخاصمه مسلحانه دارای مسؤولیتی در رابطه با اجرای این پروتکل است باید کاملاً با متن آن آشنا‌باشد. بدین منظور طرف‌ها باید در صورت اقتضاء :
الف – اصول راهنما و دستورالعمل‌های حمایت از اموال فرهنگی را در مقررات نظامی خود بگنجانند.
ب – در همکاری با یونسکو و سازمان‌های دولتی و غیر دولتی مربوط، آموزش‌های زمان صلح و برنامه‌های آموزشی را اجراء نموده و توسعه دهند.
پ – اطلاعاتی را در مورد قوانین، مقررات اداری و اقدامات اتخاذ شده به موجب جزء‌های (الف) و (ب) از طریق مدیر کل برای یکدیگر ارسال نمایند.
ت – قوانین و مقررات اداری را که ممکن است برای تضمین اجرای این پروتکل اتخاذ نمایند در اسرع وقت از طریق مدیر کل برای یکدیگر ارسال‌نمایند.
ماده ۳۱ – همکاری بین‌المللی
در موارد نقض جدی این پروتکل طرف‌ها متعهد می‌گردند که به صورت جمعی از طریق کار گروه یا به صورت فردی در همکاری با یونسکو و سازمان‌ملل متحد و در انطباق با منشور ملل متحد اقدام نمایند.
ماده ۳۲ – کمک‌های بین‌المللی
۱– یک طرف می‌تواند از کار گروه برای اموال فرهنگی تحت حمایت عالی درخواست کمک بین‌المللی نماید و همچنین در ارتباط با آماده‌سازی،توسعه یا اجرای قوانین، مقررات اداری و اقدامات موضوع ماده (۱۰) درخواست کمک کند.
۲– طرف مخاصمه‌ای که طرف این پروتکل نمی‌باشد اما طبق بند (۲) ماده (۳) مقررات آن را می‌پذیرد و آن را اجرا می‌کند می‌تواند کمک بین‌المللی‌متناسبی را از کار گروه درخواست نماید.
۳– کار گروه قواعدی را برای طرح درخواست کمک بین‌المللی تصویب و اَ‌شکال کمک بین‌المللی را که می‌توان دریافت کرد، تعیین خواهد نمود.
۴– طرف‌ها تشویق می‌شوند تا هر نوع کمک‌های فنی را از طریق کار گروه به طرفهای پروتکل یا طرفهای مخاصمه که آن را درخواست می‌کنند ارائه‌دهند.
ماده ۳۳ – کمک یونسکو
۱– یک طرف می‌تواند از یونسکو برای سازماندهی حمایت از اموال فرهنگی خود همانند اقدامات اولیه برای ایمنی اموال فرهنگی، اقدامات بازدارنده‌و سازمانی برای موقعیت‌های اضطراری و گردآوری فهرست ملی اموال فرهنگی یا در ارتباط با هر مسأله ناشی از اجرای این پروتکل، کمک فنی‌درخواست نماید. یونسکو چنین کمکی را در محدوده تعیین شده به وسیله برنامه و منابع خود اعطاء خواهد کرد.
۲– طرف‌ها تشویق می‌شوند تا کمک‌های فنی را در سطح دو یا چند جانبه فراهم نمایند.
۳– یونسکو مجاز است تا به ابتکار خود پیشنهاداتی را در مورد این موضوعات به طرف‌ها بنماید.
ماده ۳۴ – حمایت ملی و بین‌المللی اعضاء سازمان سپر آبی و سایر اشخاص
۱– طرفهای این پروتکل و طرفهای مخاصمه باید حمایت کنند از :
الف – اعضاء کار گروه بین‌المللی سپر آبی هنگامی که در حال کار به روی حمایت از میراث فرهنگی در طول مخاصمه مسلحانه هستند یا هنگامی که‌مخاصمه تهدید کننده است؛
ب – اعضاء کار گروه‌های ملی سپر آبی و سایر اشخاص مسؤول حمایت از اموال فرهنگی در طول مخاصمه مسلحانه یا هنگامی که مخاصمه‌تهدیدکننده است.
۲– طرفهای این پروتکل و طرفهای مخاصمه باید کار آنها را در حد ممکن نیز تسهیل نمایند.
۳– اشخاص حمایت شده طبق بند (۱) مجاز به استفاده از نشانه طبق بند (۲) ماده (۱۷) کنوانسیون و استفاده از وسایل شناسائی پیش‌بینی شده در ماده(۲۱) مقررات می‌باشند.
بخش هشتم – اجرای این پروتکل
ماده ۳۵ – قدرت‌های حمایت‌کننده
این پروتکل با همکاری قدرت‌های حمایت کننده مسؤول ایمنی منافع طرفهای مخاصمهاجراء خواهد شد.
ماده ۳۶ – تشریفات سازش
۱ – قدرت‌های حمایت‌کننده، مساعی جمیله خود را در تمام مواردی که تصور می‌نمایند کاربرد آن به نفع اموال فرهنگی است به ویژه اگر عدم توافقی‌بین طرفهای مخاصمه درمورد اجرا یا تفسیر مفاد این پروتکل وجود داشته باشد، به کار خواهند بست.
۲– بدین منظور هر قدرت حمایت کننده می‌تواند به دعوت یک طرف، مدیر کل یا به ابتکار خود اجلاسی از نمایندگان طرفهای مخاصمه و به ویژه‌مقام‌های مسؤول حمایت از اموال فرهنگی را در صورتی که مناسب بداند در سرزمین دولتی که طرف مخاصمه نیست، پیشنهاد نماید. طرف‌های‌مخاصمه ملزم خواهند بود به پیشنهادهای برگزاری اجلاس که به آنها ارائه می‌شود، ترتیب اثر دهند. قدرت‌های حمایت‌کننده شخصی را که متعلق به‌دولتی که طرف مخاصمه نیست یا شخصی را که به وسیله مدیر کل تعیین شده به طرفهای مخاصمه پیشنهاد خواهند نمود تا در صورت تصویب آنها‌برای شرکت در جلسه در مقام رئیس دعوت گردد.
ماده ۳۷ – سازش در غیاب قدرت‌های حمایت کننده
۱– در مخاصمه‌ای که هیچ قدرت حامی تعیین نشده باشد، مدیر کل می‌تواند مساعی جمیله یا عمل به موجب اشکال دیگر سازش یا میانجی‌گری را به‌منظور حل اختلاف مقرر بدارد.
۲– به دعوت یک طرف یا مدیر کل، رئیس کار گروه می‌تواند به طرفهای مخاصمه، برگزاری اجلاسی متشکل از نمایندگان آنها و به ویژه مقام‌های‌مسؤول حمایت از اموال فرهنگی را اگر مناسب بداند در سرزمین دولتی که طرف مخاصمه نیست پیشنهاد نماید.
ماده ۳۸ – ترجمه‌ها و گزارش‌ها
۱– طرف‌ها، این پروتکل را به زبان‌های رسمی خود ترجمه و این ترجمه‌های رسمی را به مدیر کل ارسال خواهند نمود.
۲– طرف‌ها هر چهار سال، گزارشی را در خصوص اجرای این پروتکل به کار گروه ارسال خواهند نمود.
ماده ۳۹ – مسؤولیت دولت
هیچ یک از مقررات این پروتکل در خصوص مسؤولیت کیفری اشخاص تأثیری بر مسؤولیت دولت‌ها به موجب حقوق بین‌الملل از جمله وظیفه جبران‌خسارت نخواهد داشت.
بخش نهم – شروط نهایی
ماده ۴۰ – زبان‌ها
این پروتکل به زبان‌های عربی، چینی، انگلیسی، فرانسوی، روسی و اسپانیایی تنظیم شده و شش متن از اعتبار یکسان برخوردار می‌باشند.
ماده ۴۱ – امضاء
این پروتکل تاریخ ۲۶ مارس ۱۹۹۹ میلادی (۱۳۷۸٫۱٫۶ هجری شمسی) را در بر خواهد داشت. این پروتکل برای امضاء تمام دولت‌های معظم متعاهد در لاهه از تاریخ ۱۷ می ۱۹۹۹ تا ۳۱ دسامبر ۱۹۹۹ میلادی (۱۳۷۸٫۲٫۲۷ تا ۱۳۷۸٫۱۰٫۱۰هجری شمسی) مفتوح خواهد بود.
ماده ۴۲ – تنفیذ (پذیرش یا تصویب)
۱– این پروتکل منوط به تنفیذ (پذیرش یا تصویب) دولت‌های معظم متعاهدی که آن را امضاء نموده‌اند طبق تشریفات قانون اساسی مربوط آنها خواهد‌بود.
۲– اسناد تنفیذ (پذیرش یا تصویب) به مدیر کل تسلیم خواهد شد.
ماده ۴۳ – الحاق
۱– این پروتکل از تاریخ اول ژانویه ۲۰۰۰ میلادی (۱۳۷۸٫۱۰٫۱۱ هجری شمسی) برای الحاق دولت‌های معظم متعاهد مفتوح خواهد بود.
۲– الحاق به وسیله تسلیم سند الحاق به مدیر کل صورت خواهد گرفت.
ماده ۴۴ – لازم‌الاجراء‌شدن
۱– این پروتکل سه ماه بعد از تسلیم بیستمین سند تنفیذ (پذیرش، تصویب) یا الحاق لازم‌الاجراء خواهد شد.
۲– پس از آن، این پروتکل برای هر طرف سه ماه پس از تسلیم سند تنفیذ (پذیرش، تصویب) یا الحاق لازم‌الاجراء خواهد شد.
۴۵– لازم‌الاجراء‌شدن در شرایط مخاصمه مسلحانه وضعیت‌های موضوع مواد (۱۸) و (۱۹) کنوانسیون اعتبار فوری به اسناد تنفیذ (پذیرش یا تصویب) یا الحاق به پروتکل که به وسیله طرف‌های‌مخاصمه قبل یا پس از آغاز مخاصمات یا اشغال تسلیم شده است، خواهد داد. در این موارد مدیر کل باید مکاتبات موضوع ماده (۴۷) را به سریع‌ترین‌روش ارسال نماید.
ماده ۴۶ – انصراف
۱– هر طرف می‌تواند از این پروتکل انصراف دهد.
۲– انصراف به موجب سندی کتبی که به مدیر کل تسلیم می‌شود اطلاع داده خواهد شد.
۳– انصراف یک سال پس از دریافت سند انصراف نافذ خواهد شد. به هر حال اگر در پایان این دوره طرف منصرف درگیر مخاصمه مسلحانه باشد، این‌انصراف تا پایان مخاصمات یا تا هنگامی که عملیات باز گردان اموال فرهنگی تکمیل شود – هر کدام که مؤخرتر باشد – نافذ نخواهد شد.
ماده ۴۷ – اطلاعیه‌ها
مدیر کل، تمام دولت‌های معظم متعاهد و همچنین سازمان ملل متحد را از تسلیم کلیه اسناد تنفیذ (پذیرش یا تصویب) یا الحاق پیش‌بینی شده در مواد(۴۲) و (۴۴) و همچنین انصراف پیش‌بینی شده در ماده (۴۶) مطلع خواهد نمود.
ماده ۴۸ – ثبت نزد سازمان ملل متحد
این پروتکل در انطباق با ماده (۱۰۲) منشور ملل متحد، به درخواست مدیر کل نزد دبیرخانه سازمان ملل متحد ثبت خواهد شد. قانون فوق مشتمل بر ماده واحده منضم به متن موافقتنامه شامل مقدمه و چهل و هشت ماده در جلسه علنی روز سه‌شنبه مورخ پنجم تیرماه یکهزار و‌سیصد و هشتاد مجلس شورای اسلامی تصویب و در تاریخ ۱۳۸۰٫۴٫۱۳ به تأیید شورای نگهبان رسیده است.
