قانون الحاق دولت جمهوری اسلامی ایران به معاهده بین‌المللی ذخایر ژنتیکی گیاهی برای غذا و کشاورزی
ماده واحده – به دولت جمهوری اسلامی ایران اجازه داده میشود به معاهده ذخایر ژنتیکی گیاهی برای غذا و کشاورزی مصوب ۱۳۸۰/۸/۱۲ هجری شمسی برابر با سوم نوامبر ۲۰۰۱ میلادی سی و یکمین کنفرانس سازمان کشاورزی و خوارو بار جهانی سازمان ملل متحد در شهر رم مشتمل بر یک مقدمه و سی و پنج ماده و دو پیوست (به شرح پیوست) ملحق شود و اسناد مربوط را مبادله نماید. وزارت جهاد کشاورزی به عنوان مرجع ملی این معاهده تعیین میشود.
تبصره – در اجرای بند (۳) ماده (۲۲) معاهده فوق‌الذکر، در مورد اختلافی که طبق بند (۱) یا (۲) ماده (۲۲) حل نشود، هر دو راه حل اختلاف زیر با رعایت اصل یکصد و سی و نهم (۱۳۹) قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران به عنوان صلاحیت الزامی پذیرفته میشود:
الف – داوری طبق تشریفات مندرج در بخش (۱) پیوست (۲) این معاهده.
ب – ارجاع اختلاف به دیوان بین‌المللی دادگستری.
بسم الله الرحمن الرحیم
معاهده بین‌المللی منابع ژنتیکی گیاهی برای غذا و کشاورزی
(مصوب سوم نوامبر ۲۰۰۱ برابر ۱۳۸۰/۸/۱۲)
مقدمه
طرفهای متعاهد؛
با اعتقاد به اینکه منابع ژنتیکی گیاهی برای غذا و کشاورزی ماهیت خاصی دارند و خصوصیات و مسائل خاص آنها نیازمند راهکارهای ویژه میباشد؛
با نگرانی از فرسایش مداوم این منابع؛
با توجه به اینکه منابع ژنتیکی گیاهی برای غذا و کشاورزی نگرانی مشترک همه کشورها است و در همه کشورها به میزان زیادی بستگی به منابع ژنتیکی گیاهی برای غذا و کشاورزی دارد که مبدأ آنها جای دیگریست؛
با قبول اینکه حفاظت، اکتشاف، جمع‌آوری، شناسائی، ارزیابی و ثبت منابع ژنتیکی گیاهی و برای غذا و کشاورزی در نیل به اهداف اعلامیه رم در مورد امنیت جهانی غذائی و برنامه اقدام اجلاس جهانی غذا و برای دستیابی به توسعه پایدار کشاورزی برای نسل حاضر و نسل آینده، امری حیاتی است و اینکه توان کشورهای در حال توسعه و کشورهای با اقتصاد گذرا برای به عهده گرفتن این چنین مسؤولیتهائی نیازمند تقویت فوری میباشد؛
با توجه به اینکه «برنامه اقدام جهانی برای حفاظت و استفاده پایدار از منابع ژنتیکی گیاهی برای غذا و کشاورزی» چارچوب مورد توافق بین‌المللی برای اینگونه فعالیتهاست؛
همچنین با قبول اینکه منابع ژنتیکی گیاهی برای غذا و کشاورزی، ماده اولیه و ضروری اصلاح گیاهان زراعی از طریق انتخاب کشاورزان، اصلاح کلاسیک نباتات یا فناوری زیستی نوین میباشد و در سازگاری با تغییرات غیر قابل پیش بینی زیست محیطی و نیازهای آتی بشر ضروری است؛
با تأیید اینکه نقش کشاورزان در گذشته، حال و آینده در تمام مناطق جهان بویژه در مراکز پیدایش و تنوع، در زمینه حفاظت، اصلاح و در دسترس قرار دادن این منابع، اساس حقوق کشاورزان میباشد؛
همچنین با تأکید بر حقوق شناخته شده در این معاهده برای حفظ، استفاده، تبادل و فروش بذر و دیگر مواد تکثیر شونده تولید شده توسط کشاورزان و مشارکت در اتخاذ تصمیم و تسهیم منصفانه و عادلانه منافع حاصل از بهره‌برداری از منابع ژنتیکی گیاهی برای غذا و کشاورزی، اساس تحقق حقوق کشاورزان و نیز ارتقاء حقوق کشاورزان در سطح ملی و بین‌المللی میباشد؛
با تشخیص اینکه این معاهده و دیگر موافقتنامه‌های بین‌المللی مربوط به این معاهده، بایستی از نظر امنیت غذائی و کشاورزی پایدار مؤید همدیگر باشند،
با قبول اینکه هیچ چیزی در این معاهده نباید به گونه‌ای تفسیر شود که به معنی تغییر تعهدات و حقوق طرفهای متعاهد به موجب سایر موافقتنامه‌های بین‌المللی باشد؛
با درک اینکه منظور از عبارت فوق این نیست که سلسله مراتبی بین این معاهده و دیگر موافقتنامه‌های بین‌المللی ایجاد کند؛
با آگاهی از اینکه مسئله مدیریت منابع ژنتیکی گیاهی برای غذا و کشاورزی نقطه تلاقی کشاورزی، محیط زیست و تجارت میباشد و با اعتقاد بر اینکه بایستی بین این بخشها هم‌افزایی وجود داشته باشد؛
با آگاهی از مسؤولیت خود در قبال نسلهای گذشته و آینده برای حفاظت از تنوع جهانی منابع ژنتیکی گیاهی برای غذا و کشاورزی؛
با تشخیص اینکه کشورها در اعمال حقوق حاکمیتی خود بر منابع ژنتیکی گیاهی خود برای غذا و کشاورزی میتوانند به صورت متقابل از ایجاد نظام چند جانبه مؤثر برای دسترسی آسان به تعداد مشخص و توافق شده‌ای از این منابع و تسهیم منصفانه و عادلانه منافع حاصل از بهره برداری آنها منتفع گردند؛
با تمایل به انعقاد موافقتنامه‌ای بین‌المللی به موجب ماده (۱۴) اساسنامه فائو، در چارچوب سازمان خوار و بار و کشاورزی سازمان ملل متحد که از این پس فائو (FAO) نامیده میشود.
به شرح زیر توافق نموده‌اند:
بخش ۱ – مقدمه
ماده ۱ – اهداف
۱ – اهداف این معاهده عبارتند از حفاظت و استفاده پایدار از منابع ژنتیکی برای غذا و کشاورزی و تسهیم منصفانه و عادلانه منافع حاصل از استفاده از آنها، هماهنگ با کنوانسیون تنوع زیستی برای امنیت غذایی و کشاورزی پایدار.
۲ – این اهداف از طریق ارتباط تنگاتنگ این معاهده با سازمان خوار و بار و کشاورزی سازمان ملل متحد و کنوانسیون تنوع زیستی حاصل خواهد شد.
ماده ۲ – کاربرد اصطلاحات
از نظر این معاهده، اصطلاحات زیر دارای همان معانی خواهند بود که به شرح زیر برای آنها در نظر گرفته شده است. هدف از این تعاریف تحت پوشش قرار دادن تجارت کالا نمیباشد.
«حفاظت در رویشگاه طبیعی» به حفاظت اکوسیستمها و رویشگاههای طبیعی، نگهداری و احیاء جمعیت‌های زنده گونه‌ها در محیط طبیعی رویش آنها و در خصوص گونه‌های گیاهی یا زراعی، به ناحیه‌ای که در آن خصوصیات ویژه خود را پیدا کرده‌اند، اطلاق میشود.
«حفاظت خارج از رویشگاه طبیعی» به حفاظت منابع ژنتیکی گیاهی برای غذا و کشاورزی در خارج از رویشگاه طبیعی آنها اطلاق میشود.
«منابع ژنتیکی گیاهی برای غذا و کشاورزی» به هرگونه ماده ژنتیکی با منشأ گیاهی اطلاق میشود که دارای ارزش بالفعل یا بالقوه برای غذا و کشاورزی باشد.
«ماده ژنتیکی» به هر ماده‌ای با منشأ گیاهی، از جمله مواد زایشی و تکثیر شونده رویشی اطلاق میشود که دارای واحدهای وراثتی مفید باشند.
«نوع» به یک دسته گیاهی داخل یک رده گیاه شناسی در پایین ترین سطح شناخته شده اطلاق میشود که با تظاهر قابل تکرار خصوصیات متمایز و ویژگیهای ژنتیکی دیگر توصیف شده است.
«مجموعه خارج از رویشگاه طبیعی» به نگهداری یک مجموعه منابع ژنتیکی گیاهی برای غذا و کشاورزی خارج از رویشگاه طبیعی آن اطلاق میشود.
«مرکز پیدایش» به ناحیه جغرافیائی اطلاق میشود که گونه‌های گیاهی، اعم از اهلی یا وحشی، ویژگیهای خاص خود را برای اولین بار در آنجا پیدا کرده است.
«مرکز تنوع گیاهی» به ناحیه جغرافیائی اطلاق میشود که دارای تنوع ژنتیکی زیادی برای گونه‌های گیاه زراعی در شرایط رویشگاه طبیعی باشد.
ماده ۳ – حیطه مشمول
این معاهده مربوط به منابع ژنتیکی گیاهی برای غذا و کشاورزی میباشد.
بخش ۲ – مقررات کلی
ماده ۴ – تعهدات کلی
هر یک از طرفهای متعاهد از مطابقت قوانین، مقررات و رویه‌های خود با تعهدات خویش به گونه‌ای که در این معاهده مقرر شده است، اطمینان حاصل خواهد نمود.
ماده ۵ – حفاظت، اکتشاف، جمع آوری، شناسائی، ارزیابی و مستند سازی منابع ژنتیکی گیاهی برای غذا و کشاورزی
۱ – هر طرف متعاهد با رعایت چارچوب قوانین ملی و با همکاری طرفهای متعاهد دیگر، در صورت اقتضاء اتخاذ روش یکپارچه‌ای را برای اکتشاف، حفاظت و استفاده پایدار از منابع ژنتیکی گیاهی برای غذا و کشاورزی ترغیب خواهد کرد و بویژه در صورت اقتضاء موارد زیر را انجام خواهد داد:
(الف) – بررسی و تهیه فهرست منابع ژنتیکی گیاهی برای غذا و کشاورزی با در نظر گرفتن وضعیت و درجه تنوع در جمعیت‌های موجود از جمله آنهائی که دارای استفاده بالقوه هستند و در صورت امکان، ارزیابی تهدیدهایی که منوجه آنهاست؛
(ب) – ترغیب جمع‌آوری منابع ژنتیکی گیاهی برای غذا و کشاورزی و اطلاعات مربوط به آن دسته از منابع ژنتیکی گیاهی که در معرض تهدید قرار دارند یا دارای استفاده بالقوه هستند؛
(ج) – در صورت اقتضاء ترغیب یا حمایت از تلاش زارعین و جوامع محلی برای مدیریت و حفاظت منابع ژنتیکی گیاهی برای غذا و کشاورزی خود در مزرعه؛
(د) – ترغیب حفاظت در رویشگاه طبیعی خویشاوندان وحشی گیاهان زراعی و گیاهان وحشی برای تولید غذا از جمله در مناطق حفاظت شده از جمله و بویژه از طریق حمایت از تلاشهای جوامع بومی و محلی.
(ه) – همکاری در ترغیب توسعه نظام کارآمد و پایدار حفاظت در خارج از رویشگاه طبیعی، با توجه لازم به ضرورت مستند سازی، شناسائی، احیاء و ارزیابی به گونه‌ای مناسب و ترغیب توسعه و انتقال فناوریهای مناسب برای این منظور از نظر اصلاح استفاده پایدار از منابع ژنتیکی گیاهی برای غذا و کشاورزی؛
(و) – پایش قوه نامیه، درجه تنوع و پایداری ژنتیکی مجموعه‌های منابع ژنتیکی گیاهی برای غذا و کشاورزی.
۲ – طرفهای متعاهد در صورت اقتضاء در مورد به حد اقل رساندن یا در صورت امکان حذف تهدیدهائی که متوجه منابع ژنتیکی گیاهی برای غذا و کشاورزی است، اقدام خواهند نمود.
ماده ۶ – استفاده پایدار از منابع ژنتیکی گیاهی
۱ – طرفهای متعاهد سیاستها و اقدامات قانونی مناسب را در جهت ترغیب استفاده پایدار از منابع ژنتیکی گیاهی برای غذا و کشاورزی توسعه داده و تداوم خواهند بخشید.
۲ – استفاده پایدار از منابع ژنتیکی گیاهی برای غذا و کشاورزی میتواند موارد زیر را شامل شود:
(الف) – اتخاذ سیاستهای عادلانه کشاورزی که بطور مناسب توسعه و نگهداری سیستمهای متنوع زراعی را که استفاده پایدار از تنوع کشاورزی و زیستی و منابع طبیعی دیگر را بهبود میبخشد، ترغیب میکند؛
(ب) – تقویت تحقیقاتی که تنوع زیستی را در جهت منافع کشاورزان یا به حد اکثر رساندن تنوع داخل و بین گونه‌ای خاص بهبود بخشیده و حفاظت میکند، بویژه کشاورزانی که انواع خود را ایجاد و استفاده میکنند و اصول اکولوژیک را در حفظ حاصلخیزی خاک و مبارزه با بیماریها، علفهای هرز و آفات بکار میبندند؛
(ج) – در صورت اقتضاء توسعه تلاشهای اصلاح نباتات با مشارکت کشاورزان بویژه در کشورهای در حال توسعه، که توان ایجاد انواع سازگار با شرایط اجتماعی، اقتصادی و اکولوژیکی از جمله مناطق کم بازده، را تقویت میکند؛
(د) – توسعه بنیان ژنتیکی گیاهان زراعی و افزایش دامنه تنوع ژنتیکی قابل دسترس کشاورزان؛
(ه) – در صورت اقتضاء ترغیب استفاده گسترده از گیاهان زراعی بومی و سازگار با محل، انواع و گونه‌های کم بهره برداری شده؛
(و) – در صورت اقتضاء حمایت از استفاده گسترده‌تر از تنوع انواع و گونه‌ها در مدیریت مزرعه‌ای، حفاظت و استفاده پایدار از گیاهان زراعی و ایجاد ارتباط قوی با اصلاح نباتات و توسعه کشاورزی به منظور کاهش آسیب پذیری زراعی و فرسایش ژنتیکی و ترغیب افزایش تولید غذا در جهان متناسب با توسعه پایدار؛ و
(ز) – بازنگری و در صورت اقتضاء متناسب نمودن شیوه‌های به‌نژادی و مقررات معرفی نوع و توزیع بذر.
ماده ۷ – تعهدات ملی و همکاری بین‌المللی
۱ – هر طرف متعاهد در صورت اقتضاء فعالیتهای موضوع مواد (۵) و (۶) را در سیاستها و برنامه‌های کشاورزی و توسعه روستایی خود وارد نموده و با طرفهای متعاهد دیگر بطور مستقیم یا از طریق فائو و سایر سازمانهای بین‌المللی مربوط، در حفاظت و استفاده پایدار از منابع ژنتیکی گیاهی برای غذا و کشاورزی همکاری خواهد نمود.
۲ – همکاری بین‌المللی بویژه در جهت موارد زیر خواهد بود:
(الف) – ایجاد یا تقویت توانائی‌های کشورهای در حال توسعه و کشورهای با اقتصاد در حال گذر، در خصوص حفاظت و استفاده پایدار از منابع ژنتیکی گیاهی برای غذا و کشاورزی؛
(ب) – ارتقاء سطح فعالیتهای بین‌المللی برای ترغیب حفاظت، ارزیابی، مستند سازی، بهبود ژنتیکی، اصلاح نباتات، تکثیر بذر و تسهیم، در دسترس قرار دادن و تبادل منابع ژنتیکی گیاهی برای غذا و کشاورزی و اطلاعات و فن‌آوری مناسب آن، مطابق بخش (۴)؛
(ج) – نگهداری و تقویت ترتیبات سازمانی پیش‌بینی شده در بخش (۵)؛
(د) – اجرای راهبرد مالی موضوع ماده ۱۸٫
ماده ۸ – کمک فنی
طرفهای متعاهد موافقت میکنند که تأمین کمک فنی به طرفهای متعاهد بویژه کشورهای در حال توسعه و کشورهای با اقتصاد در حال گذر را با هدف تسهیل اجرای این معاهده به صورت دو جانبه یا از طریق سازمانهای بین‌المللی مربوط ارتقاء دهند.
بخش ۳ – حقوق کشاورزان
ماده ۹ – حقوق کشاورزان
۱ – طرفهای متعاهد تصدیق مینمایند که جوامع بومی و محلی و کشاورزان تمام مناطق دنیا بویژه در مراکز پیدایش و تنوع گیاهان زراعی مشارکت فوق‌العاده‌ای در خصوص حفاظت و توسعه منابع ژنتیکی گیاهی که اساس تولیدات کشاورزی و غذائی در جهان را تشکیل میدهند، داشته و خواهند داشت.
۲ – طرفهای متعاهد موافقت میکنند که مسؤولیت شناسائی حقوق کشاورزان در رابطه با منابع ژنتیکی گیاهی برای غذا و کشاورزی، با دولتهای متبوع آنهاست. هر طرف متعاهد باید با توجه به نیازها و اولویت‌های خود و در صورت اقتضاء و با رعایت قوانین ملی خود برای صیانت و اشاعه حقوق کشاورزان اقداماتی از جمله موارد زیر را به عمل آورند:
(الف) – صیانت از دانش سنتی مربوط به منابع ژنتیکی گیاهی برای غذا و کشاورزی؛
(ب) – حق مشارکت برابر در تسهیم منافع حاصل از بهره برداری از منابع ژنتیکی گیاهی برای غذا و کشاورزی؛ و
(ج) – حق مشارکت در تصمیم گیریها در سطح ملی در زمینه مواردی که به حفاظت و استفاده پایدار از منابع ژنتیکی گیاهی برای غذا و کشاورزی مربوط میشود.
۳ – هیچ چیزی در این ماده نباید به گونه‌ای تفسیر شود که حقوق کشاورزان را در نگهداری، استفاده، مبادله و فروش بذر یا مواد تکثیر شونده برداشت شده از مزرعه کشاورز در چارچوب قوانین ملی و در جائی که مصداق دارد محدود نماید.
بخش ۴ – نظام چند جانبه دسترسی و تسهیم منافع
ماده ۱۰ – نظام چند جانبه دسترسی و تسهیم منافع
۱ – طرفهای متعاهد در روابط خود با سایر کشورها، حقوق حاکمیتی کشورها را بر منابع ژنتیکی گیاهی برای غذا و کشاورزی خود، از جمله اختیار تعیین چگونگی دسترسی به آن منابع توسط دولتهای متبوع و با رعایت قوانین ملی، به رسمیت میشناسند.
۲ – طرفهای متعاهد در اعمال حقوق حاکمیتی خود، موافقت میکنند که نظام چند جانبه مؤثر، کارآمد و شفافی را هم برای تسهیل دسترسی به منابع ژنتیکی گیاهی برای غذا و کشاورزی و هم برای تسهیم منصفانه و عادلانه منافع حاصل از بهره برداری از این منابع بر اساس تقویت متقابل و تکمیلی بوجود آورند.
ماده ۱۱ – حیطه شمول نظام چند جانبه
۱ – در پیشبرد اهداف حفاظت و استفاده پایدار از منابع ژنتیکی گیاهی برای غذا و کشاورزی و تسهیم منصفانه و عادلانه منافع حاصل از استفاده از آنها به گونه‌ای که در ماده (۱) ذکر شده است، نظام چند جانبه شامل آن دسته از منابع ژنتیکی گیاهی برای غذا و کشاورزی خواهد شد که در پیوست (۱) بر اساس معیارهای امنیت غذائی و وابستگی متقابل تعیین شده است.
۲ – نظام چند جانبه، آنگونه که در بند (۱) مشخص شده، تمام منابع ژنتیکی گیاهی برای غذا و کشاورزی فهرست شده در پیوست (۱) را که تحت مدیریت و کنترل طرفهای متعاهد هستند و در معرض دسترسی عمومی باشد، در بر میگیرد. به منظور دستیابی به بالاترین حد ممکن از شمول نظام چند جانبه، طرفهای متعاهد همه دارندگان منابع ژنتیکی گیاهی برای غذا و کشاورزی فهرست شده در پیوست (۱) را دعوت مینمایند که این منابع ژنتیکی گیاهی برای غذا و کشاورزی را در نظام چند جانبه قرار دهند.
۳ – طرفهای متعاهد همچنین موافقت میکنند که اقدامات مناسبی را اتخاذ نمایند تا افراد حقیقی و حقوقی که در قلمرو قضائی آنها دارای منابع ژنتیکی گیاهی برای غذا و کشاورزی فهرست شده در پیوست (۱) میباشند، برای قرار دادن اینگونه منابع ژنتیکی گیاهی برای غذا و کشاورزی در نظام چند جانبه ترغیب شوند.
۴ – ظرف مدت دو سال از تاریخ لازم‌الاجراء شدن این معاهده، هیأت رئیسه روند پیشرفت قرار دادن منابع ژنتیکی برای غذا و کشاورزی مذکور در بند (۳)، در نظام چند جانبه را ارزیابی خواهند نمود. به دنبال این ارزیابی هیأت رئیسه تصمیم خواهد گرفت که آیا دسترسی آسان به آندسته از افراد حقیقی و حقوقی موضوع بند (۳) که منابع ژنتیکی گیاهی برای غذا و کشاورزی را در نظام چند جانبه قرار نداده‌اند ادامه یابد، یا ترتیبات دیگری که مقتضی بنظر میرسند اتخاذ گردد.
۵ – سیستم چند جانبه، منابع ژنتیکی گیاهی برای غذا و کشاورزی را که در پیوست (۱) فهرست شده و به گونه‌ای که در جزء (الف) بند (۱) ماده (۱۵) پیش بینی شده در مجموعه خارج از رویشگاه طبیعی مراکز تحقیقات کشاورزی بین‌المللی گروه مشورتی تحقیقات کشاورزی بین‌المللی و طبق بند (۵) ماده (۱۵) در مؤسسات بین‌المللی دیگر نگهداری میشوند نیز در بر خواهد گرفت.
ماده ۱۲ – دسترسی آسان به منابع ژنتیکی گیاهی برای غذا و کشاورزی در قالب نظام چند جانبه
۱ – طرفهای متعاهد موافقت میکنند که دسترسی آسان به منابع ژنتیکی گیاهی برای غذا و کشاورزی در قالب نظام چند جانبه به گونه‌ای که در ماده (۱۱) تعریف شده است، طبق مفاد این معاهده خواهد بود.
۲ – طرفهای متعاهد موافقت میکنند که اقدامات قانونی و دیگر ترتیبات لازم را برای فراهم نمودن اینگونه دسترسی به طرفهای متعاهد دیگر از طریق سیستم چند جانبه اتخاذ کنند. بدین منظور، اینگونه دسترسی برای افراد حقیقی و حقوقی در قلمرو قضائی هر طرف متعاهد نیز با رعایت مفاد بند (۴) ماده (۱۱) فراهم خواهد داشت.
۳ – این دسترسی طبق شرایط زیر فراهم خواهد شد:
(الف) – دسترسی فقط بمنظور استفاده و حفاظت از تحقیقات، اصلاح و آموزش برای غذا و کشاورزی فراهم خواهد شد، مشروط بر اینکه هدف مزبور شامل استفاده‌های شیمیایی، دارویی و سایر استفاده‌های صنعتی غیر غذائی / علوفه‌ای نشود. در خصوص گیاهان زراعی چند منظوره (غذائی و غیر غذائی)، اهمیت آنها برای امنیت غذائی، مبنای وارد کردن آنها در نظام چند جانبه و فراهم نمودن آنها برای دسترسی آسان میباشد؛
(ب) – دسترسی، به سرعت، بدون نیاز با ردیابی فردی و رایگان خواهد بود یا اگر پولی دریافت شود نباید بیشتر از حد اقل هزینه لازم باشد؛
(ج) – همه اطلاعات شناسنامه‌ای موجود و با رعایت قوانین حاکم، دیگر اطلاعات توصیفی و غیر محرمانه موجود مربوط، به همراه منابع ژنتیکی گیاهی برای غذا و کشاورزی در دسترس قرار خواهد گرفت؛
(د) – دریافت کنندگان، مدعی هیچگونه حق مالکیت معنوی یا حقوق دیگری که موجب محدودیت دسترسی آسان میگردد بر منابع ژنتیکی گیاهی برای غذا و کشاورزی، قسمتها یا اجزاء ژنتیکی آنها به صورتیکه از نظام چند جانبه دریافت نموده‌اند نخواهند شد.
(ه) – دسترسی به منابع ژنتیکی گیاهی برای غذا و کشاورزی در دست تهیه از جمله موادی که توسط کشاورزان در حال ایجاد میباشد، در طول دوره ایجاد، منوط به صلاحدید ایجاد کنندگان آن است.
(و) – دسترسی به منابع ژنتیکی گیاهی برای غذا و کشاورزی که با حقوق مالکیت معنوی و حقوق دیگر محافظت گردیده‌اند، طبق موافقتنامه‌های بین‌المللی ذی‌ربط و قوانین ملی مربوط صورت خواهد گرفت.
(ز) – منابع ژنتیکی گیاهی برای غذا و کشاورزی که در قالب نظام چند جانبه در دسترسی قرار داده شده و محافظت میگردند، همچنان توسط دریافت کنندگان آن منابع ژنتیکی گیاهی برای غذا و کشاورزی در نظام چند جانبه به موجب شرایط این معاهده در دسترس قرار خواهند گرفت؛ و
(ح) – طرفهای متعاهد موافقت میکنند که دسترسی به منابع ژنتیکی گیاهی برای غذا و کشاورزی در شرایط رویشگاههای اولیه، بدون لطمه زدن به دیگر مقررات به موجب این ماده، طبق قوانین ملی یا در نبود این قوانین، طبق استانداردهائی که ممکن است توسط هیأت رئیسه تعیین گردد، فراهم شود.
۴ – بدین منظور، طبق بندهای (۲) و (۳) فوق و به موجب موافقتنامه انتقال مواد استاندارد که توسط هیأت رئیسه تصویب خواهد شد و حاوی مقررات جزءهای (الف)، (د) و (ز) بند (۳) ماده (۱۲) و همچنین مقررات تسهیم منافع منردج در ردیف (۲) جزء (د) بند (۲) ماده (۱۳) و دیگر مقررات مربوط دیگر این معاهده و مقرراتی خواهد بود مبنی بر اینکه دریافت کننده منابع ژنتیکی گیاهی برای غذا و کشاورزی باید خواستار اعمال شرایط موافقتنامه انتقال مواد استاندارد در مورد انتقال منابع ژنتیکی گیاهی برای غذا به شخص یا واحد دیگر و نیز انتقالات بعدی آن منابع ژنتیکی گیاهی برای غذا و کشاورزی اعمال شود، دسترسی آسان فراهم خواهد شد.
۵ – طرفهای متعاهد وجود مهلتی را برای رسیدگی به اختلافات قراردادی ناشی از موافقتنامه‌های انتقال مواد استاندارد طبق الزامات قابل الزام مربوط به صلاحیت و به موجب نظامهای حقوقی خود، با تصدیق اینکه تعهدات ناشی از موافقتنامه‌های مزبور منحصرا” متوجه طرفهای آن موافقتنامه میباشد، تضمین خواهند نمود.
۶ – طرفهای متعاهد موافقت مینمایند که در شرایط اضطراری ناشی از حوادث غیر مترقبه، در جهت مشارکت در استقرار مجدد نظامهای کشاورزی با همکاری دست اندرکاران و امدادگران حوادث، دسترسی آسان به منابع ژنتیکی گیاهی برای غذا و کشاورزی مناسب را در نظام چند جانبه فراهم نمایند.
ماده ۱۳ – تسهیم منافع در نظام چند جانبه
۱ – طرفهای متعاهد تصدیق مینمایند که دسترسی آسان به منابع ژنتیکی گیاهی برای غذا و کشاورزی گنجانده شده در نظام چند جانبه، خود، منفعت عمده نظام چند جانبه محسوب میگردد و موافقت میکنند که منافع حاصل از آن باید به صورت منصفانه و عادلانه طبق مفاد این معاهده تقسیم گردد.
۲ – طرفهای متعاهد موافقت میکنند که منافع حاصل از استفاده، از جمله استفاده تجاری، از منابع ژنتیکی گیاهی برای غذا و کشاورزی در قالب نظام چند جانبه به صورت منصفانه و عادلانه از طریق ساز و کارهای زیر ( تبادل اطلاعات، دسترسی به فناوری و انتقال آن، ظرفیت سازی، تسهیم منافع حاصل از تجاری سازی) با در نظر گرفتن اولویت زمینه‌های فعالیت برنامه دوره‌ای اقدام جهانی، تحت نظر هیأت رئیسه تقسیم گردد:
الف – تبادل اطلاعات:
طرفهای متعاهد موافقت میکنند که اطلاعات مربوط را که از جمله و بویژه حاوی کالا نماها و فهرست اموال، اطلاعات فناوری، نتایج تحقیقات فنی، علمی و اقتصادی – اجتماعی از جمله شناسائی، ارزیابی و بهره برداری از منابع ژنتیکی گیاهی برای غذا و کشاورزی در قالب نظام چند جانبه را در دسترس قرار دهند. اینگونه اطلاعات در صورتیکه محرمانه نباشند با رعایت قوانین حاکم و طبق توانائی‌های ملی در دسترس قرار خواهد گرفت. اطلاعات مزبور در دسترس تمامی طرفهای متعاهد این معاهده از طریق نظام اطلاعاتی موضوع ماده (۱۷) قرار خواهد گرفت.
ب – دسترسی به فناوری و انتقال آن:
۱ – طرفهای متعاهد تعهد مینمایند که فناوریهای حفاظت، شناسائی، ارزیابی و استفاده از منابع ژنتیکی گیاهی برای غذا و کشاورزی را که در قالب نظام چند جانبه قرار دارند مهیا نموده و یا دسترسی به آنها را فراهم نمایند. طرفهای متعاهد با تصدیق اینکه بعضی از فناوریها فقط میتوانند از طریق مواد ژنتیکی منتقل شوند، دسترسی به اینگونه فناوریها و مواد ژنتیکی را که در قالب نظام چند جانبه قرار دارند و انواع اصلاح شده و مواد ژنتیکی ایجاد شده با استفاده از منابع ژنتیکی برای غذا و کشاورزی در قالب نظام چند جانبه را مطابق مفاد ماده (۱۲) فراهم و یا تسهیل نمایند. دسترسی به اینگونه فناوریها، انواع اصلاح شده و مواد ژنتیکی با رعایت قوانین حاکم در مورد دسترسی و حقوق مالکیت و طبق توانائی‌های ملی صورت خواهد گرفت.
۲ – دسترسی به فناوری و انتقال آن به کشورها بویژه به کشورهای در حال توسعه و کشورهای با اقتصاد در حال گذر از طریق مجموعه تمهیداتی نظیر تأسیس و نگهداری و مشارکت در گروههائی با موضوع فعالیت محصول گیاهی بمنظور همه گونه مشارکت برای تحقیق و توسعه استفاده از منابع ژنتیکی گیاهی برای غذا و کشاورزی و فعالیتهای مشترک تجاری مربوط به مواد دریافت شده، توسعه نیروی انسانی و دسترسی مؤثر به تجهیزات تحقیقاتی صورت خواهد گرفت.
۳ – دسترسی و انتقال فناوری موضوع ردیفهای (۱) و (۲) فوق از جمله فناوری‌هائی که با حقوق مالکیت معنوی حمایت میشوند به کشورهای در حال توسعه که طرف متعاهد این کنوانسیون هستند بویژه کشورهای کمتر توسعه یافته و کشورهای با اقتصاد در حال گذر با شرایط منصفانه و کاملا” مطلوب فراهم و یا تسهیل خواهد شد، بویژه در مورد فناوریهای مورد استفاده برای حفاظت و همچنین فناوریهای سودمند برای کشاورزان در کشورهای در حال توسعه به خصوص کشورهای کمتر توسعه یافته و کشورهای با اقتصاد در حال گذر از جمله با شرایط اعطائی ممتاز و ترجیحی و مورد توافق متقابل، از جمله و بویژه از طریق مشارکت در تحقیقات و توسعه در قالب نظام چند جانبه. اینگونه دسترسی و انتقال در شرایطی صورت خواهد گرفت که با شناسائی و منطبق بر حمایت کافی و مؤثر از حقوق مالکیت معنوی باشد.
ج – ظرفیت سازی:
با توجه به نیازهای کشورهای در حال توسعه و کشورهای با اقتصاد در حال گذر، که از طریق اولویتی که آنها برای ظرفیت سازی در منابع ژنتیکی گیاهی برای غذا و کشاورزی در طرحها و برنامه‌های خود در نظر میگیرند، بیان میشود، در صورتیکه منابع ژنتیکی گیاهی یاد شده برای غذا و کشاورزی مشمول نظام چند جانبه باشد، طرفهای متعاهد موافقت میکنند که موارد زیر را در اولویت قرار بدهند:
۱ – ایجاد و یا تقویت برنامه‌هائی برای آموزش علمی و فنی حفاظت و استفاده پایدار از منابع ژنتیکی گیاهی برای غذا و کشاورزی؛
۲ – ایجاد و تقویت تأسیساتی برای حفاظت و استفاده پایدار از منابع ژنتیکی گیاهی برای غذا و کشاورزی بویژه در کشورهای در حال توسعه و کشورهای با اقتصاد در حال گذر؛ و
۳ – انجام تحقیقات علمی ترجیحا” و در جائی که ممکی باشد، در کشورهای در حال توسعه و کشورهای با اقتصاد در حال گذر، با همکاری مؤسسات این کشورها و توسعه ظرفیت برای انجام اینگونه تحقیقات در زمینه‌های مورد نیاز.
د – تسهیم منافع مالی و دیگر منافع تجاری سازی:
۱ – طرفهای متعاهد موافقت مینمایند در قالب نظام چند جانبه با دخیل کردن بخشهای خصوصی و دولتی در فعالیتهای مشخص شده در این ماده از طریق اشتراک مساعی و همکاری از جمله با بخش خصوصی کشورهای در حال توسعه و کشورهای با اقتصاد در حال گذر در تحقیق و توسعه فناوری، اقداماتی را بمنظور دستیابی تسهیم منافع ناشی از تجاری سازی اتخاذ نمایند.
۲ – طرفهای متعاهد موافقت میکنند که موافقتنامه انتقال مواد استاندارد موضوع بند (۴) ماده (۱۲) شامل این الزام باشد که دریافت کننده‌ای که محصولی را تجاری میکند که از منابع ژنتیکی گیاهی برای غذا و کشاورزی بوده و در بردارنده موادی است که از طریق نظام چند جانبه به آن دسترسی یافته، سهم عادلانه‌ای از منافع حاصل از تجاری سازی آن محصول را به ساز و کار موضوع جزء (و) بند (۳) ماده (۱۹) بپردازد، مگر اینکه محصول مزبور بدون محدودیت برای تحقیق و اصلاح بیشتر در دسترس دیگران باشد، که در اینصورت دریافت کننده‌ای که تجاری سازی میکند برای پرداخت چنین سهمی ترغیب خواهد شد.
هیأت رئیسه در اولین جلسه خود میزان، شکل و شیوه پرداخت را در راستای عرف تجاری تعیین خواهد نمود. هیأت رئیسه میتواند تصمیم بگیرد برای طبقات مختلف دریافت کنندگان که فرآورده‌های مزبور را تجاری سازی میکنند سطوح متفاوت پرداخت مقرر نماید. همچنین میتواند در مورد ضرورت معاف نمودن کشاورزان خرده پای کشورهای در حال توسعه و کشورهای با اقتصاد در حال گذر از پرداختهای مزبور تصمیم بگیرد. هیأت رئیسه میتواند هر ازگاهی در راستای دستیابی به تسهیم عادلانه منافع، سطوح پرداخت را مورد بازبینی و تجدید نظر قرار دهد و ظرف یک دوره پنج ساله از لازم‌الاجراء شدن این معاهده لزوم پرداخت اجباری مقرر در موافقتنامه انتقال مواد استاندارد را نیز در مواردی که محصولات تجاری شده مزبور بدون محدودیت برای تحقیق و اصلاح بیشتر در دسترس دیگران قرار میگیرد ارزیابی نماید.
۳ – طرفهای متعاهد موافقت میکنند که منافع حاصل از استفاده از منابع ژنتیکی گیاهی برای غذا و کشاورزی که به موجب نظام چند جانبه تقسیم میشود، باید ابتدا بصورت مستقیم و غیر مستقیم بسوی کشاورزان تمام کشورها بویژه در کشورهای در حال توسعه و کشورهای با اقتصاد در حال گذر که به حفاظت و استفاده پایدار از منابع ژنتیکی گیاهی برای غذا و کشاورزی میپردازند، جریان یابد.
۴ – هیأت رئیسه در اولین اجلاس خود، سیاست و معیارهای مربوط به کمکهای ویژه به موجب راهبرد مالی توافق شده مقرر در ماده (۱۸) برای حفاظت منابع ژنتیکی گیاهی برای غذا و کشاورزی را در کشورهای در حال توسعه و کشورهای با اقتصاد در حال گذر که مشارکت آنها در تنوع منابع ژنتیکی گیاهی برای غذا و کشاورزی در نظام چند جانبه قابل توجه بوده و یا نیازهای خاصی دارند، بررسی خواهد کرد.
۵ – طرفهای متعاهد تصدیق میکنند که توانائی اجرای کامل «برنامه اقدام جهانی» بویژه در کشورهای در حال توسعه و کشورهای با اقتصاد در حال گذر به میزان زیادی به اجرای مؤثر این ماده و راهبرد مالی مقرر ماده (۱۸) بستگی خواهد داشت.
۶ – طرفهای متعاهد ترتیبات راهبردی مشارکت داوطلبانه در تسهیم منافع را بررسی خواهند کرد تا صنایع فرآوری غذائی که از منابع ژنتیکی گیاهی برای غذا و کشاورزی سود میبرند در نظام چند جانبه، مشارکت مالی نمایند.
بخش ۵ – اجزاء حمایت کننده
ماده ۱۴ – برنامه اقدام جهانی
طرفهای متعاهد با تصدیق اهمیت برنامه دوره‌ای اقدام جهانی برای حفاظت و استفاده پایدار از منابع ژنتیکی گیاهی برای غذا و کشاورزی در این معاهده، باید اجرای مؤثر آنرا از جمله از طریق اقدامات ملی و در صورت اقتضاء از طریق همکاریهای بین‌المللی به منظور ایجاد چارچوب متناسب از جمله و بویژه برای ظرفیت سازی، انتقال فناوری و تبادل اطلاعات، با در نظر گرفتن مفاد ماده (۱۳) ترغیب نمایند.
ماده ۱۵ – مجموعه‌های خارج از رویشگاهی منابع ژنتیکی گیاهی برای غذا و کشاورزی که توسط مراکز تحقیقات کشاورزی بین‌المللی گروه مشورتی تحقیقات کشاورزی بین‌المللی و دیگر مؤسسات بین‌المللی نگهداری میشوند
۱ – طرفهای متعاهد اهمیت مجموعه‌های خارج از رویشگاهی منابع ژنتیکی گیاهی برای غذا و کشاورزی که توسط مراکز تحقیقات کشاورزی بین‌المللی گروه مشورتی تحقیقات کشاورزی بین‌المللی به صورت امانی نگهداری میشوند را برای این معاهده مورد تصدیق قرار میدهند. طرفهای متعاهد از مراکز تحقیقات کشاورزی بین‌المللی میخواهند که موافقتنامه‌هایی را با هیأت رئیسه در رابطه با مجموعه‌های خارج از رویشگاهی مزبور طبق قیود و شرایط زیر منعقد نمایند:
(الف) – منابع ژنتیکی گیاهی برای غذا و کشاورزی که در پیوست (۱) این معاهده فهرست شده و توسط مراکز تحقیقات کشاورزی بین‌المللی نگهداری میشوند باید طبق مقررات مندرج در بخش (۴) این معاهده در دسترس قرار گیرند.
(ب) – منابع ژنتیکی گیاهی برای غذا و کشاورزی به غیر از آنچه که در پیوست (۱) این معاهده آمده است و قبل از اجرای این معاهده جمع آوری شده و توسط مراکز تحقیقات کشاورزی بین‌المللی به طور امانی نگهداری میشود باید طبق مفاد موافقتنامه انتقال مواد استاندارد که به موجب موافقتنامه‌های بین مراکز تحقیقات کشاورزی بین‌المللی و فائو در حال استفاده هستند در دسترس قرار گیرند. موافقتنامه انتقال مواد استاندارد باید توسط هیأت رئیسه با مشورت مراکز تحقیقات کشاورزی بین‌المللی طبق مفاد مربوط این معاهده بویژه مواد (۱۲) و (۱۳) و به موجب شرایط زیر حد اکثر نشست اجلاس عادی دوم آن مورد بازبینی قرار گیرد:
(۱) – مراکز تحقیقات کشاورزی بین‌المللی باید طبق برنامه‌ای که هیأت رئیسه مقرر مینماید به صورت دوره‌ای هیأت رئیسه را از موافقتنامه‌های انتقال مواد استاندارد منعقد شده مطلع سازند.
(۲) – نمونه‌هایی از منابع ژنتیکی گیاهی برای غذا و کشاورزی بنا به تقاضا و بدون نیاز به موافقتنامه انتقال مواد استاندارد باید در اختیار طرفهای متعاهدی که منابع ژنتیکی گیاهی برای غذا و کشاورزی از سرزمین آنها در شرایط رویشگاههای طبیعی جمع آوری شده، قرار گیرد.
(۳) – منافع حاصل به موجب موافقتنامه انتقال مواد استاندارد فوق که به ساز و کار مذکور در جزء (و) بند (۳) ماده (۱۹) واریز میگردد، باید بویژه در حفاظت و استفاده پایدار از منابع ژنتیکی گیاهی برای غذا و کشاورزی مورد نظر و بخصوص در برنامه‌های ملی و منطقه‌ای در کشورهای در حال توسعه و کشورهای با اقتصاد در حال گذر بویژه در مراکز تنوع و کشورهای کمتر توسعه یافته مصرف شود. و
(۴) – مراکز تحقیقات کشاورزی بین‌المللی باید در حد توان خود اقداماتی را اتخاذ کنند تا شرایط موافقتنامه‌های انتقال مواد استاندارد بطور مؤثر رعایت گردد و در اسرع وقت هیأت رئیسه را در جریان موارد عدم رعایت آن قرار دهند.
(ج) – مراکز تحقیقات کشاورزی بین‌المللی صلاحیت هیأت رئیسه را در ارائه سیاستهای هدایت کننده در خصوص مجموعه‌های خارج از رویشگاهی نگهداری شده توسط آنان با رعایت مفاد این معاهده مورد شناسائی قرار خواهند داد.
(د) – تجهیزات علمی و فنی که مجموعه‌های خارج از رویشگاه طبیعی در آن نگهداری میشوند به منظور نگهداری و مدیریت این مجموعه‌ها مطابق استانداردهای پذیرفته شده بین‌المللی بویژه استانداردهای بانک ژن که توسط کمیسیون منابع ژنتیکی برای غذا و کشاورزی فائو مورد تأیید قرار گرفته است، همچنان در اختیار مراکز تحقیقات کشاورزی بین‌المللی باقی خواهند ماند.
(ه) – دبیر، بنا بر تقاضای یکی از مراکز تحقیقات کشاورزی بین‌المللی تلاش خواهد نمود تا پشتیبانی فنی مناسب را فراهم نماید.
(و) – دبیر، در هر زمانی حق دسترسی به تأسیسات و همچنین حق بازرسی تمام فعالیتهای انجام شده در آنها را که مستقیما” به حفاظت و تبادل مواد موضوع این ماده مربوط میشود، خواهد داشت.
(ز) – در صورت تهدید یا جلوگیری از نگهداری منظم این مجموعه‌های خارج از رویشگاهی حفاظت شده به وسیله مراکز تحقیقات کشاورزی بین‌المللی توسط هر عاملی، از جمله وضعیت اضطراری، دبیر با موافقت کشور میزبان به تخلیه یا انتقال آنها تا حد امکان کمک خواهد نمود.
۲ – طرفهای متعاهد موافقت میکنند منابع ژنتیکی گیاهی برای غذا و کشاورزی در پیوست (۱) این معاهده را در قالب نظام چند جانبه در دسترس مراکز تحقیقات کشاورزی بین‌المللی گروه مشورتی تحقیقات بین‌المللی کشاورزی که با هیأت رئیسه طبق این معاهده موافقتنامه‌هائی را امضاء کرده‌اند قرار دهند. مراکز مزبور در فهرستی که توسط دبیر نگهداری شده بنا به تقاضا در اختیار طرفهای متعاهد قرار میگیرد، اضافه خواهد شد.
۳ – موادی غیر از مواد فهرست شده در پیوست (۱) که توسط مراکز تحقیقات کشاورزی بین‌المللی دریافت و نگهداری میشود پس از لازم‌الاجراء شدن این معاهده بر اساس شرایط مورد توافق مراکز تحقیقات کشاورزی بین‌المللی دریافت کننده مواد و کشور مبدأ این منابع یا کشوری که آنها را طبق کنوانسیون تنوع زیستی یا قوانین حاکم دیگر بدست آورده است، در دسترس قرار خواهند گرفت.
۴ – طرفهای متعاهد ترغیب میشوند تا دسترسی مراکز تحقیقات کشاورزی بین‌المللی را که با هیأت رئیسه موافقتنامه‌هائی را امضاء نموده‌اند، بر اساس شرایط توافق شده به آن دسته از منابع ژنتیکی گیاهی برای غذا و کشاورزی که در پیوست (۱) ذکر نشده‌اند، ولی برای فعالیتها و برنامه‌های مراکز مزبور مهم میباشند، فراهم نمایند.
۵ – هیأت رئیسه همچنین مساعی خود را در جهت انعقاد موافقتنامه‌هائی برای مقاصد مذکور در این ماده با دیگر مؤسسات بین‌المللی مربوط بکار خواهد بست.
ماده ۱۶ – شبکه‌های بین‌المللی منابع ژنتیکی گیاهی
۱ – همکاریهای موجود در شبکه‌های بین‌المللی منابع ژنتیکی گیاهی برای غذا و کشاورزی بر اساس ترتیبات فعلی و طبق شرایط این معاهده ترغیب یا توسعه داده خواهد شد تا حد اکثر پوشش ممکن منابع ژنتیکی گیاهی برای غذا و کشاورزی بدست آید.
۲ – طرفهای متعاهد بطور مقتضی تمام مؤسسات مربوط از جمله مؤسسات دولتی، خصوصی، غیر دولتی، تحقیقاتی، اصلاح و دیگر مؤسسات را برای مشارکت در شبکه‌های بین‌المللی ترغیب خواهند نمود.
ماده ۱۷ – نظام جهانی اطلاعات مربوط به منابع ژنتیکی گیاهی برای غذا و کشاورزی
۱ – طرفهای متعاهد برای ایجاد و تقویت نظام جهانی اطلاعات بر اساس نظامهای اطلاعاتی موجود به منظور تسهیل مبادله اطلاعات در زمینه موضوعات علمی، فنی و زیست محیطی مربوط به منابع ژنتیکی گیاهی برای غذا و کشاورزی همکاری خواهند نمود. به این امید که اینگونه مبادله اطلاعات به تسهیم منافع از طریق قرار دادن اطلاعات راجع به منابع ژنتیکی گیاهی برای غذا و کشاورزی در دسترس تمامی طرفهای متعاهد، کمک خواهد نمود. در ایجاد نظام جهانی اطلاعات از همکاری «ساز و کار تبادل» کنوانسیون تنوع زیستی نیز استفاده خواهد شد.
۲ – در صورت اعلام طرفهای متعاهد، در مورد خطراتی که حفاظت مؤثر منابع ژنتیکی گیاهی برای غذا و کشاورزی را تهدید میکند در جهت حفاظت از مواد، پیش آگاهی داده خواهد شد.
۳ – طرفهای متعاهد با کمیسیون منابع ژنتیکی برای غذا و کشاورزی فائو در ارزیابی دوره‌ای آن از وضعیت جهانی منابع ژنتیکی برای غذا و کشاورزی همکاری خواهند نمود تا برنامه دوره‌ای اقدام جهانی موضوع ماده (۱۴) به روز گردد.
بخش ۶ – مقررات مالی
ماده ۱۸ – منابع مالی
۱ – طرفهای متعاهد متعهد میشوند که راهبرد مالی را برای اجرای این معاهده طبق مفاد این ماده بکار گیرند.
۲ – اهداف راهبرد مالی شامل ارتقاء دسترسی، شفافیت، کارآئی و مؤثر بودن تأمین منابع مالی بمنظور اجرای فعالیتهای موضوع این معاهده خواهد بود.
۳ – به منظور سوق دادن اعتبارات مالی برای فعالیتها، طرحها و برنامه‌های اولویت دار، بویژه در کشورهای درحال توسعه و کشورهای با اقتصاد در حال گذر، و با مد نظر قرار دادن «برنامه اقدام جهانی»، هیأت رئیسه در فواصل زمانی مشخص، میزان اعتبار مالی لازم را تعیین خواهد نمود.
۴ – به موجب راهبرد مالی:
(الف) – طرفهای متعاهد اقدامات لازم و مقتضی را در چهارچوب هیأتهای رئیسه نهادها، صندوقها و ساز و کارهای بین‌المللی به عمل خواهند آورد تا از اولویت دادن و توجه کافی به تخصیص مؤثر منابع قابل پیش بینی و توافق شده برای اجرای طرحها و برنامه‌های موضوع این معاهده اطمینان حاصل نمایند.
(ب) – انجام مؤثر تعهدات موضوع این معاهده توسط طرفهای متعاهدی که از کشورهای در حال توسعه و کشورهای با اقتصاد در حال گذر هستند به میزان تخصیص مؤثر منابع موضوع این ماده، بویژه توسط کشورهای توسعه یافته بستگی خواهد داشت. طرفهای متعاهدی که از کشورهای در حال توسعه و کشورهای با اقتصاد در حال گذر هستند به طرحها و برنامه‌های خود برای ظرفیت سازی در زمینه منابع ژنتیکی گیاهی برای غذا و کشاورزی اولویت کافی خواهند داد.
(ج) – طرفهای متعاهدی که از کشورهای توسعه یافته هستند نیز منابع مالی برای اجرای این معاهده را فراهم خواهند نمود و کشورهای در حال توسعه و کشورهای با اقتصاد در حال گذر نیز از راههای دوجانبه، چند جانبه و منطقه‌ای خود را از منابع مزبور بهره‌مند خواهند کرد. اینگونه راهها شامل ساز و کار موضوع جزء (و) بند (۳) ماده (۱۹) خواهد بود.
(د) – هر طرف متعاهد موافقت مینماید که منابع مالی برای فعالیتهای ملی برای حفاظت و استفاده پایدار از منابع ژنتیکی گیاهی برای غذا و کشاورزی را در حد منابع مالی توانائی‌های ملی خود به عهده گرفته و فراهم کند. منابع مالی فراهم شده نبایستی برای منظورهائی که در نهایت مغایر با این معاهده میباشد بویژه در زمینه‌های مرتبط با تجارت بین‌المللی محصولات، استفاده گردد.
(ه) – طرفهای متعاهد موافقت مینمایند که منافع حاصل از جزء (د) بند (۲) ماده (۱۳) بخشی از راهبرد مالی باشد.
(و) – مشارکتهای داوطلبانه نیز میتواند توسط طرفهای متعاهد، بخش خصوصی (با توجه به ماده ۱۳) سازمانهای غیر دولتی و منابع دیگر فراهم گردد. طرفهای متعاهد موافقت مینمایند که هیأت رئیسه ویژگیهای راهبرد ترغیب چنین مشارکتهائی را بررسی نماید.
۵ – طرفهای متعاهد موافقت مینمایند که اولویت به اجرای طرحها و برنامه‌های توافق شده برای کشاورزان کشورهای در حال توسعه بویژه در کشورهای کمتر توسعه یافته و در کشورهای با اقتصاد در حال گذری که از منابع ژنتیکی گیاهی برای غذا و کشاورزی محافظت یا استفاده پایدار میکنند، داده شود.
بخش ۷ – مقررات اجرائی
ماده ۱۹ – هیأت رئیسه
۱ – بدین وسیله هیأت رئیسه متشکل از تمامی طرفهای متعاهد تشکیل میگردد.
۲ – تمام تصمیمات هیأت رئیسه با اتفاق نظر اتخاذ خواهد شد، مگر در مواردی که با اتفاق نظر تصمیم گرفته شود که به روش دیگر عمل شود، به استثنای موارد مربوط به مواد (۲۳) و (۲۴) که همیشه اتفاق نظر ضروری خواهد بود.
۳ – وظائف هیأت رئیسه، ترغیب اجرای کامل این معاهده با در نظر داشتن اهداف آن و بویژه موارد زیر خواهد بود:
(الف) – تهیه رهنمود و دستورالعمل سیاستگذاری برای نظارت و بکارگیری توصیه‌های لازم برای اجرای این معاهده و بویژه عملی شدن نظام چند جانبه.
(ب) – تصویب طرحها و برنامه‌هائی برای اجرای این معاهده.
(ج) – تصویب راهبرد مالی برای اجرای این معاهده در اولین جلسه خود و بازنگری آن در فواصل زمانی مشخص طبق مفاد ماده (۱۸).
(د) – تصویب بودجه این معاهده.
(ه) – بررسی و ایجاد نهادهای فرعی لازم و تصویب مأموریتها و ترکیب آنها در صورت وجود اعتبارات مالی لازم.
(و) – در صورت لزوم ایجاد یک ساز و کار مناسب مانند حساب امانی برای دریافت و استفاده از منابع مالی که به منظور اجرای این معاهده تأمین میگردد.
(ز) – ایجاد و حفظ همکاری با ارکان سایر سازمانهای بین‌المللی و معاهدات ذی‌ربط دیگر، از جمله و بویژه کنفرانس اعضای کنوانسیون تنوع زیستی در ارتباط با موضوعات مشمول این معاهده از جمله مشارکت آنان در راهبرد مالی.
(ح) – در صورت لزوم بررسی و تصویب اصلاحیه‌های این معاهده طبق مفاد ماده (۲۳).
(ط) – در صورت لزوم بررسی و تصویب اصلاحیه‌های پیوستهای این معاهده طبق مفاد ماده (۲۴).
(ی) – بررسی شیوه‌های راهبرد تشویق مشارکتهای داوطلبانه بویژه در ارتباط با مواد (۱۳) و (۱۸).
(ک) – انجام وظایف دیگری که ممکن است برای نیل به اهداف این معاهده ضروری باشد.
(ل) – توجه به تصمیمات مرتبط کنفرانس اعضاء کنوانسیون تنوع زیستی و ارکان سایر سازمانهای بین‌المللی و معاهدات ذی‌ربط.
(م) – در صورت اقتضاء مطلع نمودن کنفرانس اعضای کنوانسیون تنوع زیستی و ارکان سایر سازمانهای بین‌المللی و معاهدات ذی‌ربط از موضوعات مربوط به اجرای این معاهده؛ و
(ن) – تأیید شرایط موافقتنامه‌های با مراکز تحقیقات کشاورزی و بین‌المللی و دیگر مؤسسات بین‌المللی به موجب ماده (۱۵) و تجدید نظر و اصلاح موافقتنامه انتقال مواد استاندارد موضوع ماده (۱۵).
۴ – هر طرف متعاهد با رعایت بند (۶) ماده (۱۹) یک رأی دارد و میتواند در جلسات هیأت رئیسه با یک نماینده که او نیز میتواند یک جانشین، مشاوران و کارشناسانی به همراه داشته باشد شرکت کند. جانشینها، کارشناسان و مشاوران میتوانند در جلسات هیأت رئیسه شرکت کنند ولی نمیتوانند رأی بدهند مگر در مواردی که بطور مقتضی اجازه داشته باشند که بجای نماینده عمل نمایند.
۵ – سازمان ملل متحد، آژانسهای تخصصی آن و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و نیز هر کشوری که طرف متعاهد این معاهده نیست، میتوانند به عنوان ناظر در جلسات هیأت رئیسه شرکت نمایند. هر نهاد یا آژانس دیگری اعم از دولتی یا غیر دولتی که در زمینه‌های حفاظت و استفاده پایدار از منابع ژنتیکی گیاهی برای غذا و کشاورزی صاحب صلاحیت باشد و تمایل خود را به شرکت در جلسات هیأت رئیسه به عنوان ناظر به دبیر اعلام کرده باشد میتواند پذیرفته شود مگر اینکه یک سوم طرفهای متعاهد حاضر، اعتراض نمایند. پذیرش و شرکت ناظرین تابع آئین نامه مصوب هیأت رئیسه خواهد بود.
۶ – هر سازمان عضو فائو که طرف متعاهد این معاهده باشد و کشورهای عضو آن سازمان که طرف متعاهد این معاهده هستند طبق اساسنامه و مقررات عمومی فائو (با جرح و تعدیل لازم) حق عضویت خود را اعمال و به تعهدات عضویت خود عمل خواهند نمود.
۷ – هیأت رئیسه در صورت لزوم آئین نامه داخلی و قواعد مالی خود را که مغایر با این معاهده نخواهد بود، تصویب و اصلاح خواهد نمود.
۸ – حضور نمایندگان اکثریت طرفهای متعاهد برای رسمی شدن هر جلسه هیأت رئیسه ضروری است.
۹ – هیأت رئیسه حد اقل هر دو سال یکبار جلسات عادی تشکیل خواهد داد. این جلسات حتی‌الامکان بلافاصله پس از جلسات عادی کمیسیون منابع ژنتیکی برای غذا و کشاورزی برگزار خواهد شد.
۱۰ – در صورتیکه هیأت رئیسه تشکیل جلسات ویژه‌ای را در زمانهای دیگری ضروری تشخیص دهد، یا هر طرف متعاهد تشکیل آنرا بطور کتبی تقاضا کند و یک سوم طرفهای متعاهد از درخواست مزبور حمایت کنند، جلسات ویژه هیأت رئیسه تشکیل خواهد شد.
۱۱ – هیأت رئیسه، رئیس و معاونین رئیس خود را (که جمعا” به آنها «دفتر» اطلاق میگردد) مطابق آئین نامه خود انتخاب خواهد نمود.
ماده ۲۰ – دبیر
۱ – دبیر هیأت رئیسه توسط مدیرکل فائو و با تأیید هیأت رئیسه منصوب میگردد. دبیر از کمک کارکنان لازم استفاده خواهد نمود.
۲ – دبیر وظایف زیر را انجام خواهد داد:
(الف) – ترتیب برگزاری و ارائه حمایت اداری برای جلسات هیأت رئیسه و نهادهای فرعی که ممکن است بوجود آیند؛
(ب) – کمک به هیأت رئیسه در انجام وظایف خود از جمله انجام وظایف ویژه‌ای که ممکن است توسط هیأت رئیسه به عهده او گذاشته شود؛
(ج) – گزارش فعالیتهای خود به هیأت رئیسه.
۳ – دبیر تمام طرفهای متعاهد و مدیرکل فائو را از موارد زیر آگاه خواهد نمود:
(الف) – تصمیمات هیأت رئیسه ظرف شصت روز پس از تصویب؛
(ب) – اطلاعات دریافتی از طرفهای متعاهد طبق مفاد این معاهده.
۴ – دبیر مدارک لازم برای جلسات هیأت رئیسه را به شش زبان سازمان ملل متحد تهیه خواهد نمود.
۵ – دبیر با ارکان سازمانها و معاهدات دیگر از جمله و بویژه دبیر خانه کنوانسیون تنوع زیستی در رسیدن به اهداف این معاهده همکاری خواهد نمود.
ماده ۲۱ – رعایت مفاد
هیأت رئیسه در اولین اجلاس خود، تشریفات مؤثر و معاضدت آمیز و ساز و کارهای اجرائی را برای ترغیب رعایت مفاد این معاهده و برخورد با موضوع عدم رعایت بررسی و تصویب خواهد نمود. این تشریفات و ساز و کارها شامل نظارت، ارائه کمک و مشاوره از جمله کمکها و مشاوره‌های حقوقی (در صورت لزوم)، بویژه به کشورهای در حال توسعه و کشورهای با اقتصاد در حال گذر خواهد بود.
ماده ۲۲ – حل اختلافات
۱ – در صورت بروز اختلاف بین طرفهای متعاهد در خصوص تفسیر یا اجرای این معاهده، طرفهای ذی‌ربط از طریق مذاکره راه حلها را جستجو خواهند نمود.
۲ – اگر طرفهای اختلاف نتوانند از طریق مذاکره به توافق برسند، میتوانند بطور مشترک خواستار مساعی جمیله یا میانجیگری طرف ثالث شوند.
۳ – هر طرف متعاهد هنگام تنفیذ، پذیرش، تصویب یا الحاق به این معاهده یا هر زمان دیگری بعد از آن، میتواند بطور کتبی به امین اسناد اعلام کند که در مورد اختلافی که طبق بند (۱) یا (۲) ماده (۲۲) حل نشده، یک یا هر دو راه حل اختلاف زیر را به اجبار میپذیرد:
(الف) – داوری طبق تشریفات مندرج در بخش (۱) پیوست (۲) این معاهده؛
(ب) – ارجاع اختلاف به دیوان بین‌المللی دادگستری.
۴ – اگر طرفهای اختلاف طبق بند (۳) فوق، تشریفات مذکور یا هیچ تشریفاتی را نپذیرفته باشند، اختلاف طبق بخش (۲) پیوست (۲) این معاهده به مصالحه ارجاع خواهد شد، مگر اینکه طرفها به گونه دیگری توافق نمایند.
ماده ۲۳ – اصلاحات این معاهده
۱ – اصلاحات این معاهده میتواند از سوی هر طرف متعاهدی پیشناهد شود.
۲ – اصلاحات این معاهده در جلسه هیأت رئیسه تصویب خواهد شد. متن هر اصلاحیه پیشنهادی توسط دبیر حد اقل شش ماه قبل از اجلاسی که قرار است پیشنهاد مذکور در آن تصویب شود به طرفهای متعاهد ارسال خواهد شد.
۳ – تمام اصلاحات این معاهده فقط از طریق اتفاق نظر طرفهای متعاهد حاضر در جلسه هیأت رئیسه انجام شود.
۴ – هر اصلاحیه تصویب شده توسط هیأت رئیسه برای طرفهای متعاهدی که آنرا تنفیذ، پذیرش یا تصویب نموده‌اند در نودمین روز پس از تودیع سند تنفیذ، پذیرش یا تصویب دو سوم طرفهای متعاهد لازم‌الاجراء خواهد شد. پس از آن، اصلاحیه برای هر طرف متعاهد دیگر در نودمین روز پس از اینکه طرف متعاهد مذکور سند تنفیذ، پذیرش یا تصویب خود را تودیع نماید، لازم‌الاجراء خواهد شد.
۵ – از تظر این ماده، سند تودیع شده توسط سازمان عضو فائو، سندی اضافه بر اسنادی که توسط کشورهای عضو آن سازمان تودیع شده است، محسوب نمیگردد.
ماده ۲۴ – پیوستها
۱ – پیوستهای این معاهده جزء لاینفک این معاهده محسوب میگردد و هرگونه ارجاع به این معاهده همزمان ارجاع به هر پیوست آن نیز میباشد.
۲ – مفاد ماده (۲۳) در مورد اصلاحات این معاهده، در مورد اصلاح پیوستها نیز اعمال خواهد شد.
ماده ۲۵ – امضاء
این معاهده از تاریخ سوم نوامبر ۲۰۰۱ (۱۳۸۰/۸/۱۲) تا چهارم نوامبر ۲۰۰۲ (۱۳۸۱/۸/۱۳) در مقر فائو برای امضاء تمامی اعضاء فائو و هر کشوری که عضو فائو نباشد ولی عضو سازمان ملل متحد یا یکی از آژانسهای تخصصی یا آژانس بین‌المللی انرژی اتمی باشد، مفتوح خواهد بود.
ماده ۲۶ – تنفیذ، پذیرش یا تصویب
این معاهده منوط به تنفیذ، پذیرش یا تصویب اعضاء و غیر اعضاء فائو موضوع ماده (۲۵) میباشد. اسناد تنفیذ، پذیرش یا تصویب نزد امین اسناد تودیع خواهد شد.
ماده ۲۷ – الحاق
این معاهده از تاریخی که در آن برای امضاء بسته میباشد، برای الحاق تمام اعضاء فائو و کشورهای غیر عضو فائو که عضو سازمان ملل متحد، یا یکی از آژانسهای تخصصی آن یا آژانس بین‌المللی انرژی اتمی باشند مفتوح خواهد بود. اسناد الحاق نزد امین اسناد تودیع خواهد شد.
ماده ۲۸ – لازم‌الاجراء شدن
۱ – این معاهده با رعایت مفاد بند (۲) ماده (۲۹) در نودمین روز پس از تودیع چهلمین سند تنفیذ، پذیرش، تصویب یا الحاق به شرطی که حد اقل بیست سند تنفیذ، پذیرش، تصویب یا الحاق توسط اعضای فائو تودیع شده باشد لازم‌الاجراء خواهد شد.
۲ – این معاهده برای هر عضو فائو و هر کشور غیر عضو فائو که عضو سازمان ملل متحد یا یکی از آژانسهای تخصصی آن یا آژانس بین‌المللی انرژی اتمی باشد و این معاهده را پس از تودیع چهلمین سند تنفیذ، پذیرش، تصویب یا الحاق طبق بند (۱) تنفیذ کرده، پذیرفته، تصویب نموده و یا به آن ملحق شود، در نودمین روز پس از تودیع سند تنفیذ، پذیرش، تصویب یا الحاق آن، لازم‌الاجراء خواهد شد.
ماده ۲۹ – سازمانهای عضو فائو
۱ – تا زمانی که یک سازمان عضو فائو سند تنفیذ، پذیرش، تصویب یا الحاق به این معاهده را تودیع میکند، آن سازمان عضو طبق بند (۷) ماده (۲) اساسنامه فائو هرگونه تغییر در تودیع صلاحیت خود نسبت به اعلامیه صلاحیت تودیع شده خود بموجب بند (۵) ماده (۲) اساسنامه فائو را که ممکن است به دنبال پذیرش این معاهده ضروری باشد، اطلاع خواهد داد. هر طرف متعاهد این معاهده میتواند در هر زمان از یک سازمان عضو فائو که طرف متعاهد این معاهده شده است، بخواهد تا اطلاعات لازم را در خصوص موضوع خاصی از این معاهده که مسؤول اجرای آن شده است، همانگونه که برای کشورهای عضو آن سازمان عضو فراهم میکند، برای آن نیز فراهم نماید. سازمان عضو این اطلاعات را ظرف مدت معقولی ارائه خواهد نمود.
۲ – اسناد تنفیذ، پذیرش، تصویب یا الحاق یا خروج از عضویت تودیع شده توسط یک سازمان عضو فائو به عنوان سندی اضافه بر اسناد تودیع شده توسط کشورهای عضو آن سازمان محسوب نخواهد شد.
ماده ۳۰ – حق شرط
هیچگونه حق شرطی را برای این معاهده نمیتوان در نظر گرفت.
ماده ۳۱ – غیر عضوها
طرفهای متعاهد هر عضو فائو یا کشورهای دیگری را که طرف متعاهد این معاهده نمیباشند، تشویق خواهند نمود تا این معاهده را بپذیرند.
ماده ۳۲ – انصراف از عضویت
۱ – هر طرف متعاهد میتواند در هر زمانی بعد از دو سال از تاریخی که این معاهده برای آن لازم‌الاجراء شده است، امین اسناد را بطور کتبی از انصراف از عضویت در این معاهده مطلع سازد. امین اسناد بلافاصله مراتب را به کلیه طرفهای متعاهد اطلاع خواهد داد.
۲ – انصراف از عضویت یک سال پس از تاریخ دریافت اطلاعیه نافذ خواهد شد.
ماده ۳۳ – انقضاء
۱ – این معاهده چنانچه و زمانی که به واسطه انصراف از عضویت در آن، تعداد طرفهای متعاهد آن به کمتر از چهل برسد خود به خود منقضی میگردد، مگر آنکه طرفهای متعاهد باقیمانده به اتفاق به گونه دیگری تصمیم بگیرند.
۲ – زمانی که تعداد طرفهای متعاهد به کمتر از چهل کاهش یابد، امین اسناد کلیه طرفهای متعاهد باقیمانده را آگاه خواهد ساخت.
۳ – در صورت انقضاء این معاهده، مالکیت سرمایه‌های آن تابع قواعد مالی خواهد بود که هیأت رئیسه تصویب خواهد کرد.
ماده ۳۴ – امین اسناد
مدیرکل فائو امین اسناد این معاهده خواهد بود.
ماده ۳۵ – متون معتبر
متون عربی، چینی، انگلیسی، فرانسوی، روسی و اسپانیائی این معاهده بطور یکسان معتبر میباشند.
پیوست (۱)
فهرست گیاهان زراعی تحت پوشش نظام چند جانبه
گیاهان غذائی
گیاه جنس ملاحضات
میوه نان Artocarpus فقط میوه نان
مارچوبه Asparagus
یولاف Avena
چغندر Beta
مجموعه براسیکا Brassica et al شامل جنسهای
(کلزا و کلمها) Genera included are : Brassica, Armoracia
Barbarea, Camelina, Crambe, Diplotaxis
Eruca, Isatis, Lepidium, Raphanobrassica
Raphanus, Rorippa and Sinapis, This
comprises oilseed and Vegatable crops such
as cabbage, apessed, mustard, cress, rocket
radish, and turnip, The species lepidum
meyenii (maca) is excluded
نخود کبوتری Caianus
نخود Cicer
مرکبات Citrus Genera Poncirus and Fortunella are
included as root stock
کاکائو Cocos
آرویدهای مهم Colocasia Major aroids include taro, cocoyam
Xanthosoma dasheen and tannia
هویج Daucus
یام Dioscorea
ارزن انگشتی Elusine
توت فرنگی Fragaria
آفتابگردان Helianthus
جو Hordeum
سیب زمینی شیرین Ipomoea
گاودانه Lathyrus
عدس Lens
سیب Malus
کاساوا Manihot Manihot esculenta only
موز musa Except Musa textilis
برنج Oryza
ارزن مرواریدی Pennisetum
لوبیا Phaseolus Except Phaseolus Polyanthus
نخود فرنگی Pisum
چاودار Secale
سیب زمینی Solanum Section tuberosa incloded, except
Solanum phureja
بادنجان Solanum Section melonjena included
سورگوم Sorghum
تریتیکاله Triticosecale
گندم Triticum et al Including Agropyron, Elymus and Secale
باقلا/ماشک Vicia
گروه چشم بلبلی Vigna
ذرت Zea Excluding Zea perennis, Zea diploperennis
and Zea Iuxurians
گیاهان علوفه‌ای
گیاهان علوفه‌ای لگومینور
جنس گونه
Astragalus Chinensis, cicer, arenarius
Canavalia Ensiformis
Coronilla Varia
Hedysarum Coronarium
Lathyrus Cicera, ciliolatus, hirsutus, ochrus, odoratus, sativus
Lespedeza Cuneata, striata, stipulacea
Lotus Corniculatus, subbiflorus, uliginosus
Lupinus Albus, angustifolius, Iuteus
Medicago Arborea, falcata, sativa, scutellata, rigidula, truncatula
Melilotus Albus, officinalis
Onobrychis Viciifolia
Ornithopus Sativus
Prosopis Affinis, alba, chilensis, nigra, pallida
Pueraria Phaseoloides
Trifolium Alexandrinum, alpestre, ambiguum, angustifolium, arvense
agrocicrum, hybridum, incarnatum, pratense, repens, resupinatum
rueppellianum, semipilosum, subterraneum, vesiculosum
گیاهان علوفه‌ای گرامینه
جنس گونه
An_dropogon Gayanus
Agropyron Cristatum, desertorum
Agrostis Stolonifera, tenuis
Alopecurus Paratensis
Arrhenatherum Elatius
Dactylis Glomerata
Festuca Arundinacea, gigantea, heterophylla, ovina, pratensis, rubara
Lolium Hybridum, multiflorim, perenne, rigidum, temulentum
Phalaris Aguatica, arundinacea
Phleum Pratense
Poa Alpina, annua, pratensis
Tripsacum Iaxum
گیاهان علوفه‌ای دیگر
جنس گونه
Atriplex Halimus, nummularia
Salsola Vermiculata
پیوست (۲)
بخش ۱ – داوری
ماده ۱ – طرف مدعی، دبیر را از اینکه طرفهای اختلاف، آنرا به موجب ماده (۲۲) به داوری ارجاع میکنند آگاه خواهد ساخت. در اطلاعیه باید موضوع مورد داوری ذکر شده و بخصوص موادی از معاهده که تفسیر یا اجرای آنها مطرح میباشد، مشخص گردد. اگر طرفهای اختلاف پیش از تعیین سرداور در خصوص مشخص نمودن موضوع مورد اختلاف به توافق نرسند، دیوان موضوع را تعیین خواهد کرد. دبیر، اطلاعات دریافتی به این طریق را در اختیار کلیه طرفهای متعاهد این معاهده قرار خواهد داد.
ماده ۲ –
۱ – در اختلافات بین دو طرف اختلاف، دیوان داوری از سه عضو تشکیل خواهد شد. هر طرف اختلاف یک داور انتخاب خواهد کرد و دو داوری که به اینصورت انتخاب شده‌اند با توافق مشترک، داور سوم را که رئیس دیوان داوری خواهد بود، انتخاب خواهند کرد. سرداور نباید از اتباع یکی از دو طرف اختلاف باشد، محل زندگی‌اش نباید در قلمرو یکی از طرفهای اختلاف باشد، تحت استخدام هیچکدام از آنها نباید باشد و در هیچ مقام دیگری نیز نباید این اختلاف را بررسی کرده باشد.
۲ – در اختلافات بین بیش از دو طرف متعاهد، طرفهای اختلافی که از منافع واحدی برخوردار هستند به صورت مشترک و با توافق یکدیگر یک داور را انتخاب خواهند کرد.
۳ – هر پست بلاتصدی بگونه‌ای که برای انتصاب اولیه تعیین شده، پر خواهد شد.
ماده ۳ –
۱ -اگر سرداور ظرف مدت دو ماه پس از انتصاب داور دوم، تعیین نشده باشد، مدیرکل فائو بنا به درخواست یک طرف اختلاف، ظرف یک دوره دو ماهه دیگر سرداور را انتخاب خواهد کرد.
۲ – اگر یکی از طرفهای اختلاف ظرف مدت دو ماه از زمان دریافت درخواست، داوری را انتخاب نکند، طرف دیگر میتواند مدیرکل فائو را آگاه گرداند و وی ظرف یک دوره دو ماهه دیگر این انتخاب را انجام خواهد داد.
ماده ۴ – دیوان داوری تصمیمات خود را طبق مفاد این معاهده و حقوق بین‌الملل خواهد گرفت.
ماده ۵ – دیوان داوری آئین کار خود را تعیین خواهد کرد، مگر اینکه طرفهای اختلاف به گونه دیگری توافق کنند.
ماده ۶ – دیوان داوری میتواند بنا به درخواست یکی از طرفهای اختلاف، اقدامات موقتی و لازم حمایتی را توصیه کند.
ماده ۷ – طرفهای اختلاف، کار دیوان داوری را تسهیل خواهند کرد و بویژه با استفاده از کلیه وسائلی که در اختیار دارند:
الف – کلیه اسناد، اطلاعات و تسهیلات مربوط را در اختیار دیوان قرار خواهند داد؛ و
ب – در موقع لزوم اجازه خواهند داد که دیوان شهود یا کارشناسانی را فراخواند و ادله آنان را دریافت کند.
ماده ۸ – طرفهای اختلاف و داوران موظفند محرمانه بودن کلیه اطلاعاتی را که طی جریان داوری دریافت میکنند، حفظ کنند.
ماده ۹ – هزینه‌های داوری، جز درصورتیکه دیوان داوری بخاطر وجود شرایط خاص مورد، طریق دیگری را تعیین نکرده باشد، بطور مساوی بر عهده طرفهای اختلاف خواهد بود. دیوان کلیه هزینه‌های خود را ثبت خواهد کرد و صورتحساب نهایی را برای طرفهای اختلاف خواهد فرستاد.
ماده ۱۰ – هر طرف متعاهدی که درخصوص موضوع مورد اختلاف از نظر حقوقی دارای منفعتی باشد که ممکن است بوسیله تصمیم راجع به مورد، تحت تأثیر قرار گیرد، میتواند با رضایت دیوان وارد جریان رسیدگی شود.
ماده ۱۱ – دیوان میتواند دعاوی متقابلی را که بطور مستقیم از موضوع اختلاف ناشی میشود، استماع و در مورد آنها تصمیم گیری کند.
ماده ۱۲ – تصمیمات مربوط به آئین رسیدگی و ماهیت دیوان داوری با رأی اکثریت اعضای آن اتخاذ خواهد شد.
ماده ۱۳ – اگر یکی از طرفهای اختلاف در دیوان داوری حاضر نشود یا نتواند از ادعای خود دفاع کند، طرف دیگر میتواند از دیوان بخواهد تا جریان رسیدگی را ادامه دهد و رأی خود را صادر کند. غیبت یا قصور یک طرف اختلاف در دفاع از ادعای خویش، مانع جریان رسیدگی نخواهد شد. دیوان داوری پیش از اتخاذ تصمیم نهایی خود، باید قانع شده باشد که ادعا کاملا” بر پایه حقیقت و قانون میباشد.
ماده ۱۴ – دیوان ظرف پنج ماه از تاریخی که بطور کامل تشکیل شده باشد، تصمیم نهایی خود را اتخاذ خواهد کرد، مگر اینکه تمدید مهلتی را برای مدتی که از پنج ماه تجاوز نخواهد کرد ضروری تشخیص دهد.
ماده ۱۵ – تصمیم نهایی دیوان داوری محدود به موضوع مورد اختلاف خواهد بود و دلایلی را که بر مبنای آنها تصمیم گیری شده، بیان خواهد نمود. این تصمیم متضمن نام اعضائی که شرکت داشته‌اند و نیز تاریخ اتخاذ تصمیم نهایی خواهد بود. هر یک از اعضای دیوان میتواند نظریه مجزا یا مخالف خود را به تصمیم نهایی پیوست کند.
ماده ۱۶ – رأی صادره برای طرفهای اختلاف لازم‌الاجراء خواهد بود. این رأی قابل تجدید نظر نخواهد بود، مگر اینکه طرفهای اختلاف از پیش در خصوص تشریفات تجدید نظرخواهی توافق کرده باشند.
ماده ۱۷ – هر یک از طرفهای اختلاف میتواند هر اختلافی را در رابطه با تفسیر یا شیوه اجرای تصمیم نهایی دیوان، برای تصمیم گیری به دیوان داوری که آنرا صادر کرده، ارجاع کند.
بخش ۲ – مصالحه
ماده ۱ – کمیسیون مصالحه بنا به درخواست یکی از طرفهای اختلاف ایجاد خواهد شد. کمیسیون جز در مواردی که طرفهای اختلاف به گونه دیگری توافق کنند، متشکل از پنج عضو خواهد بود که دو نفر از آنها توسط هر طرف ذی‌ربط انتخاب میشوند و اعضاء مزبور بطور مشترک رئیس را انتخاب خواهند کرد.
ماده ۲ – در اختلافات بین بیش از دو طرف متعاهد، طرفهائی که دارای منافع واحد هستند، بطور مشترک و با توافق یکدیگر اعضای خود را در کمیسیون انتخاب خواهند کرد. هرگاه دو یا چند طرف اختلاف، منافع مجزایی داشته باشند یا در مورد وجوه منافع یکسان، دچار اختلاف باشند، میتوانند اعضای خود را بطور مجزا انتخاب کنند.
ماده ۳ – اگر طرفهای اختلاف نتوانند ظرف دو ماه از تاریخ درخواست ایجاد کمیسیون مصالحه، اعضای آنرا انتخاب کنند، مدیرکل فائو در صورتیکه طرف اختلاف بخواهد، ظرف یک دوره دو ماهه دیگر این انتخاب را انجام خواهد داد.
ماده ۴ – اگر ظرف دو ماه از تاریخ انتخاب آخرین عضو کمیسیون، رئیس کمیسیون مصالحه انتخاب نشده باشد، در صورت درخواست یکی از طرفهای اختلاف، مدیرکل فائو طی یک دوره دو ماهه دیگر وی را انتخاب خواهد نمود.
ماده ۵ – کمیسیون مصالحه، تصمیمات خود را با رأی اکثریت اعضای خود، اتخاذ خواهد کرد. کمیسیون آئین کار خود را تعیین خواهد کرد، مگر اینکه طرفهای اختلاف به گونه دیگری توافق کنند. کمیسیون پیشنهادی را برای حل و فصل اختلاف ارائه خواهد نمود و طرفها با حسن نیت آنرا بررسی خواهند کرد.
ماده ۶ – اختلاف در مورد صلاحیت کمیسیون مصالحه توسط کمیسیون مصالحه مورد بررسی و تصمیم گیری قرار خواهد گرفت.
