نظر به اینکه کنوانسیون مربوط به وضع پناهندگان که در تاریخ ۲۸ ژوئیه ۱۹۵۱ در ژنو بامضاء رسیده (و ذیلاً کنوانسیون نامیده می‌شود) فقط در مورد اشخاصی اجراء می‌گردد که در نتیجه حوادث قبل از تاریخ اول ژانویه ۱۹۵۱ به صورت پناهنده در آمده‌اند.
نظر به اینکه طبقات جدید دیگری از پناهندگان پس از انعقاد از مزایای کنوانسیون برخوردار نگردیدند.
نظر به اینکه می‌توان امید داشت که اساسنامه پیش‌بینی شده در کنوانسیون در مورد کلیه پناهندگانی که مصداق تعریف مندرج در کنوانسیون هستند بدون توجه به تاریخ محدودیت آن ـ که اول ژانویه ۱۹۵۱ می‌باشدـاجرا گردد.
در موارد ذیل موافقت نمودند:
ماده اول: مقررات عمومی
- دول متعاهد پروتکل حاضر تعهد می‌نمایند مواد ۲ لغایت ۳۴ کنوانسیون را کلاً در مورد پناهندگانی که مصداق ذیل هستند اجراء نمایند.
- اصطلاح (پناهنده) در این پروتکل ـ به استثنای موارد اجرایی بند ۳ این ماده‌ـ شامل کلیه افرادی است که مصداق تعریف مندرج در ماده اول کنوانسیون می‌باشند مشروط بر آنکه عبارت «در نتیجه حوادثی که قبل از تاریخ اول ژانویه ۱۹۵۱ وقوع یافته» و عبارت «پس از بروز این قبیل حوادث» مندرجه در بند ۲ بخش الف ماده اول کان لم یکن تلقی گردد.
- پروتکل حاضر توسط دول متعاهد بدون هیچگونه محدودیت جغرافیایی به مورد اجراء در خواهد آمد.
معهذا اعلامیه‌هایی که قبلاً از طرف دولی که تا کنون طرف متعاهد کنوانسیون شده‌اند به موجب جزء الف از بند ۱ از بخش ب از ماده اول کنوانسیون صادر گردیده تحت رژیم پروتکل حاضر نیز به مورد اجرا گذارده خواهد شد، مگر اینکه وظایف دولت صادر کننده اعلامیه طبق مفاد بند دوم از بخش ماده اول کنوانسیون افزایش یافته باشد.
ماده دوم: همکاری مقامات ملی با ملل متحد
- دول متعاهد پروتکل حاضر تعهد می‌کنند که با دفتر کمیساریای عالی ملل متحد برای پناهندگان یا هر یک از ادارات ملل متحد که جانشین آن گردد در اجرای وظایفش همکاری نموده و مخصوصاً انجام وظیفه آن را در امر نظارت بر اجرای مقررات این پروتکل تسهیل نمایند.
- برای آنکه دفتر کمیساریای عالی ملل متحد برای پناهندگان با هر یک از ادارات دیگر ملل متحد که جانشین آن گردد بتواند گزارش‌های لازم را به ارکان ذیصلاحیت ملل متحد تسلیم نماید، دول متعاهد پروتکل حاضر متعهد می‌شوند که اطلاعات و آمار خواسته شده مربوط به موارد ذیل را در فرمهای مناسب تهیه و در اختیار آنان قرار دهد:
الف) وضع پناهندگان
ب) اجرای پروتکل حاضر
ج) قوانین، مقررات و احکامی که در مورد پناهندگان مجری بوده یا از این پس به پروتکل مربوط به وضع پناهندگان موقع اجراء گذاشته خواهد شد.
ماده سوم: اطلاعات مربوط به قوانین و آئین‌نامه‌های ملی
دول متعاهد پروتکل حاضر متن قوانین و مقرراتی را که ممکن است برای تأمین اجرای پروتکل حاضر وضع نمایند در اختیار دبیرکل ملل متحد خواهند گذارد.
ماده چهارم: حل اختلاف
کلیه اختلافاتی که در مورد تفسیر و یا اجرای پروتکل حاضر بین دول متعاهد بروز نماید و رفع آن به طرق دیگری میسر نگردد، بنا به درخواست یکی از طرفین اختلاف به دیوان دادگستری بین‌المللی ارجاع می‌گردد.
ماده پنجم: الحاق
پروتکل حاضر برای الحاق کلیه دول متعاهد کنوانسیون و هر عضو دیگر سازمان ملل متحد یا عضو هر یک از ادارات تخصصی و یا هر دولتی که از طرف مجمع عمومی برای الحاق پروتکل دعوت شده باشد مفتوح است الحاق به پروتکل حاضر با تسلیم سند الحاقیه به دبیرکل سازمان ملل متحد صورت می‌گیرد.
ماده ششم: مقررات مربوط به دول فدرال
مقررات زیر در مورد یک دولت فدرال یا غیر واحد اجراء خواهد شد:
الف) در مورد اجراء مواد کنوانسیون که طبق بند ۱ از ماده اول پروتکل حاضر صورت خواهد گرفت و اجراء آن منوط به اعتمال قوه مقننه فدرال می‌باشد وظایف دولت فدرال در این باره مشابه سایر دول متعاهد که دارای رژیم فدرال نمی‌باشند خواهد بود.
ب) در مورد اجراء موادی از کنوانسیون که طبق بند ۱ ماده اول پروتکل حاضر صورت خواهد گرفت و اجراء آن منوط به اعمال قوه مقننه هر یک از ممالک استانها و یا نواحی تشکیل دهنده دولت فدرال می‌باشد که به موجب نوع قانون اساسی فدراسیون ملزم به اقدامات تقنینیه نیستند دولت فدرال مواد مذکور را در اسرع وقت و با نظر مساعد به استحضار مقامات ذیصلاحیت ممالک، استانها یا نواحی تابعه خواهد رسانید.
ج) یک دولت فدرال که طرف متعاهد پروتکل حاضر است بنابه درخواست کتبی که هر یک از دول دیگر طرف این پروتکل، توسط دبیرکل سازمان ملل متحد بوی تسلیم نماید شرحی از قوانین و رویه‌های متداوله در فدراسیون و واحدهای جزء آن در مورد هر یک از مفاد کنوانسیون که باید طبق بند ۱ ماده اول پروتکل حاضر به موقع اجراء درآید باطلاع رسانیده و حدود اجرای مفاد مذکور را که از طریق عمل تفنینیه او معین شده معلوم خواهد داشت.
ماده هفتم: تحفّظ‌ها و اعلامیه‌ها
- هر دولت می‌تواند به هنگام الحاق، در مورد ماده ۴ پروتکل حاضر رزروهایی منظور دارد و نیز به موجب ماده اول آن، در زمینه اجرای کلیه مفاد کنوانسیون باستثنای مندرجات مواد ۱ـ۳ـ۴ـ۱۶ـ (بند ۱) و ۳۷ تحفّظ‌هایی قائل گردد مشروط بر آنکه‌ـ در مورد یک دولت طرف متعاهد کنوانسیون‌ـ تحّفظ‌هایی که طبق مضمون این ماده عنوان می‌گردد شامل پناهندگانی که کنوانسیون در باره آنان تدوین گردیده است نگردد.
- تحفّظ‌هایی که توسط دول متعاهد کنوانسیون طبق مفاد ماده ۴۲ کنوانسیون مذکور عنوان می‌گردد، اگر لغو نشده باشد در مورد وظایفی که بر طبق پروتکل حاضر بعهده آنهاست مجری خواهد بود.
- هر دولتی که به موجب بند اول ماده حاضر تحفّظ‌هایی را قائل گردد در هر موقع می‌تواند با ارسال اطلاعیه‌ای به عنوان دبیرکل سازمان ملل متحد آن را لغو کند.
- اعلامیه هایی که به موجب بند ۱ و ۲ از ماده ۴۰ کنوانسیون توسط یک دولت طرف متعاهد آن به پروتکل حاضر ملحق شده صادر می‌گردد تحت رژیم پروتکل حاضر به مورد اجراء گذارده خواهد شد. مگر اینکه به هنگام الحاق اطلاعیه‌ای مغایر با این امر از جانب طرف ذینفع تقدیم دبیرکل سازمان ملل متحد شده باشد مقررات بندهای ۲ و ۳ از ماده ۴۰ و بند ۳ از ماده ۴۴ کنوانسیون قاعدتاً با رعایت اختلافات جزیی مقتضی در مورد پروتکل حاضر اجراء خواهد گردید.
ماده هشتم: لازم‌الاجراء شدن
- پروتکل حاضر از تاریخ تسلیم ششمین سند الحاق به مرحله اجراء درمی‌آید.
- این پروتکل در مورد هر دولتی که پس از تسلیم ششمین سند الحاق به آن ملحق گردد از تاریخ تسلیم سند الحاقیه لازم‌الاجراء می‌گردد.
ماده نهم: فسخ
- هر یک از دول متعاهد پروتکل حاضر هرگاه بخواهد می‌تواند از طریق ارسال اطلاعیه کتبی جهت دبیرکل سازمان ملل متحد آن را فسخ نماید.
- فسخ پروتکل یک سال پس از دریافت اطلاعیه فسخ توسط دبیرکل سازمان ملل متحد مورد دولت ذینفع نافذ خواهد گردید.
ماده دهم: اطلاعیه‌های دبیرکل سازمان ملل متحد
دبیرکل سازمان ملل متحد، در مورد پروتکل حاضر، تاریخ‌های لازم‌الاجرا شدن، الحاق، رزرو و یا لغو آن، فسخ و اعلامیه‌ها و اطلاعیه‌های مربوطه را به اطلاع کلیه دول مذکور در ماده پنجم خواهد رسانید.
ماده پازدهم: تسلیم پروتکل به بایگانی دبیرخانه سازمان ملل متحد
یک نسخه از پروتکل حاضر که متن انگلیسی، چینی، اسپانیولی، فرانسه و روسی آن متساویاً معتبر است و به امضاء رئیس مجمع عمومی و دبیرکل سازمان ملل متحد رسیده به بایگانی دبیرخانه سازمان تسلیم خواهد شد.
دبیرکل سازمان ملل متحد رونوشت مصدق آن را برای هر یک از اعضاء سازمان ملل متحد و برای دولی که در ماده ۵ به آنها اشاره شده است ارسال خواهد نمود.
