اعلامیه ی جهانی حقوق بشر حیطه ی وسیعی را در بر می گیرد. این اعلامیه ضمانت اجرایی ندارد اما مبنای بیش از ۶۰۰ معاهده و میثاق جهانی است که بر روی هم استانداردهای جهانی حقوق بشر را تشکیل می دهند. از مهم ترین این میثاق ها می توان به “میثاق جهانی حقوق مدنی و سیاسی” و نیز “میثاق جهانی حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی” اشاره کرد.
اعلامیه جهانی حقوق بشر شامل ۳۰ ماده است که بیان خلاصه ی آنها را در زیر می خوانیم:
- همه ی ما انسان ها آزاد و برابر هستیم. ما آزاد زاده می شویم. هر یک از ما می تواند عقاید و اندیشه های خود را آزادانه انتخاب کند. حکومت ها باید با همگی ما به طور یکسان رفتار کنند.
- تبعیض قائل نشوید. این حقوق متعلق به همه ی انسان ها، فارغ از جنس، نژاد، ملیت، قومیت و اعتقادات است.
- همه حق زندگی دارند. همه ی ما حق داریم از زندگی آزادانه و امن برخوردار شویم.
- هیچ کس حق ندارد دیگری را به بردگی بگیرد.
- هیچ کس حق ندارد دیگری را شکنجه کند.
- همه ی ما حق داریم از حمایت قانون برخوردار شویم. من هم به قدر تو انسان هستم!
- همه باید برابر قانون برابر باشند. قانون باید برای همه به یکسان و منصفانه اجرا شود.
- همه ی ما حق داریم وقتی مورد ظلم قرار گرفتیم به دادگاه شکایت کنیم.
- هیچ کس حق ندارد ما را بی دلیل زندانی یا تبعید کند.
- محاکمه باید علنی و منصفانه باشد. هیات منصفه ی دادگاه نباید تبعیض آمیز عمل کنند.
- اصل بر برائت است. همه ی ما بیگناه هستیم، مگر اینکه جرم مان در دادگاه به اثبات رسیده باشد.
- هر کسی حق دارد که حیطه ی خصوصی داشته باشد و در این حیطه کاملاً ایمن و آزاد باشد. کسی حق ندارد برای ما تعیین تکلیف کند که در خلوت خود باید چگونه عمل کنیم. هیچ کس حق ندارد بدون دلایل موجه قانونی به خانه ی ما بریزد، نامه های ما را بخواند یا به شیوه های دیگر به حیطه ی خصوصی ما تجاوز کند.
- هر کسی حق جابجایی دارد. همه ی ما حق داریم درون کشور خود هرجا که می خواهیم زندگی یا سفر کنیم.
- هر کسی حق دارد اگر مورد آزار و آسیب حکومت کشور خود قرار گرفت از کشوری دیگر درخواست پناهندگی کند.
- هر کسی حق دارد تابعیت کشوری را داشته باشد. هیچ کس را نمی توان از حقوق شهروندی اش محروم کرد.
- هر کسی حق دارد ازدواج کند و تشکیل خانواده بدهد. مردان و زنان باید در ازدواج و طلاق حقوق برابر داشته باشند.
- هر کسی حق مالکیت دارد. هر کسی حق دارد اموال خود را حفظ کند یا آن را به دیگران بدهد. اموال هیچ کس را نباید بدون دلیل قانونی تصاحب کرد.
- آزادی اندیشه: همگی ما حق داریم دین یا باورهایمان را خودمان انتخاب کنیم یا تغییر دهیم.
- آزادی بیان: هرکسی حق دارد بدون ترس و واهمه باورهای خود را به هر شیوه ای که می پسندند بیان کند.
- آزادی تشکّل و تجمع: همگی ما حق داریم گروه تشکیل دهیم و با دوستان و همفکران خود گردهم آیی های صلح آمیز داشته باشیم. هیچ کس حق ندارد به زور ما را عضو گروه یا دسته ای کند.
- حق دموکراسی: همگی ما حق داریم حکومتی دموکراتیک داشته باشیم و در امور کشور خود نقش داشته باشیم. هر فرد بالغی حق رأی دارد.
- حق تأمین اجتماعی: همگی ما حق داریم از خوراک و پوشاک، بهداشت، مسکن و آموزش و مزایای بازنشستگی برخوردار شویم.
- حقوق کارگران: هر شخص بالغی حق دارد شغلی داشته باشد، حقوق منصفانه دریافت کند. کارگران حق دارند برای دفاع از حقوق خود اتحادیه کارگری تشکیل دهند.
- حق استراحت و تفریح: همه ی افراد شاغل حق دارند از تعطیلات و مرخصی با حقوق برخوردار شوند.
- حق غذا و سرپناه: همگی ما حق داریم از زندگی شایسته ای برخوردار باشیم. مادران و کودکان، سالمندان، ازکارافتادگان، معلولان و همه ی کسانی که نیازمند یاری هستند، باید از حمایت های اجتماعی برخوردار شوند.
- حق آموزش: تحصیل یک حق است. تحصیلات ابتدایی باید برای همگان فراهم و رایگان باشد.
- حقوق معنوی و کپی رایت: مؤلفان، نویسندگان و همه ی آفرینندگان آثار فرهنگی وعلمی حق دارند انحصار نشر آثار خود را داشته باشند و از مزایای آن برخوردار شوند. کسی حق ندارد اثر مؤلفی را بی اجازه غصب یا منتشر کند.
- جهانی آزاد و منصفانه: جهان باید چنان باشد که همگان بتوانند در کشور خود از حقوق و آزادی های ذکر شده در این اعلامیه برخوردار شوند.
- مسئولیت ما: همه ی ما نسبت به بقیه ی مردم وظایفی داریم، و باید حقوق و آزادی های دیگران را محترم بشماریم.
- کسی حق ندارد ما را از هیچ یک از این حقوق و آزادی ها محروم کند.
