پروتکل کیوتو

پیمانی بین‌المللی به منظور کاهش صدور گازهای گلخانه‌ای، که عامل اصلی گرم‌شدن زمین در دهه‌های اخیر محسوب می‌شوند، است. این پیمان که پیمان‌نامهٔ ریو را تکمیل و ترمیم می‌کند در چارچوب سازمان ملل متّحد شکل گرفت. طی سالهای اخیر با افزایش گازهای گلخانه‌ای نظیر متان، دی‌اکسید کربن، بخار آب و اکسید نیتروژن در جو زمین، دمای کره در حال افزایش می‌باشد که این امر باعث ایجاد تغییرات ناخوشایند در محیط زیست خواهد شد. از این رو در سال ۱۹۹۷ طی پیمانی معروف به کیوتو کشورهای صنعتی متعهد شدند که ظرف ده سال آینده میزان انتشار گازهای گلخانه‌ای خود را ۵٪ کاهش دهند و به کشورهای در حال توسعه کمک‌های مالی برای افزایش ضریب نفوذ استفاده از انرژی‌های تجدید پذیر نظیر انرژی خورشیدی و بادی، اعطا نمایند. البته CFC که از گازهای صنعتی می‌باشد نیز از جمله گازهای گلخانه‌ای محسوب می‌شود، این گاز در گذشته بطور وسیع در کندانسورهای یخچال و به منظور خنک کردن درون یخچال بکار می‌رفت، اما امروزه به دلیل ایجاد اثر گلخانه‌ای، استفاده از آن در بسیاری از کشورها ممنوع شده‌است.

نقشه اعضای پیمان کیوتو، که با کشورهای رنگ سبز تیره نشان داده شده‌است، قرارداد را تصویب و امضا کرده‌اند و رنگ زرد نشان دهنده کشورهایی است که پیمان را امضا کرده و در صدد تصویب آن می‌باشند. به ویژه، استرالیا و ایالات متحده آمریکا که پیمان را امضا کرده‌اند اما از تصویب آن سر باز می‌زنند.

پیمانی که در دسامبر ۱۹۹۷ در کیوتو-ژاپن مورد مذاکره قرار گرفت و برای امضا در ۱۶ مارس ۱۹۹۸ افتتاح و در ۱۵ مارس ۱۹۹۹ اختتام یافت. این موافق نامه در پی تصویب روسیه در ۱۸ نوامبر ۲۰۰۴، در ۱۶ فوریه ۲۰۰۵ به حالت اجبار درآمد. در نتیجه، در اکتبر سال ۲۰۰۶ تمامی ۱۶۶ کشور و نهادهای دیگر دولت‌ها موافقت نامه را به امضا درآورده بودند. استثنائات مورد توجه شامل استرالیا و ایالات متحده آمریکا می‌شدند. کشورهای دیگر مانند هند و چین، که پیمان را تصویب کرده بودند، علی‌رغم جمعیت زیادشان، نیازی به کاهش دافعات کربن در زمان قرارداد نداشتند.

بر اساس ماده ۲۵ پیمان، در نوزدهمین روز بعد از تاریخی که در آن نباید کمتر از ۵۵ عضو ثبت شده باشند، پیمان اعمال می‌شود، اعضای ثبت شده کشورهای ضمیمه ۱ هستند که حداقل ۵۵٪ دافعات دی‌اکسید کربن را در سال ۱۹۹۰ رقم زده‌اند و اسناد تصویب، موافقت، تأیید و دافعات خود را به عنوان گرو تحویل دادند. برای دو شرط مذکور، شرط «۵۵ عضو» در ۲۳ می۲۰۰۲ هنگامی که «ایسلند» پیمان را تصویب کرد اعمال شد و با تصویب روسیه در ۱۸ نوامبر ۲۰۰۴ شرط «۵۵٪» کامل و اعمال اجبار به صورت مؤثر آن در ۱۶ نوامبر ۲۰۰۵ پیاده‌سازی شد.

جزئیات

بر اساس جراید منتشر شده از برنامه‌ریزی محیط زیست سازمان ملل:

پیمان کیوتو موافقت نامه‌ای است که تحت آن کشورهای صنعتی انبوه دافعات گازهای گلخانه‌ای خود را در مقایسه با سال ۱۹۹۰، ۵٫۲٪ کاهش خواهند داد. (اما توجه کنید که این موضوع در مقایسه با سطوح دافعاتی که تا سال ۲۰۱۰ بدون وجود پیمان انتظار می‌رود، بیان شده‌است، این هدف کاهشی معادل ۲۹٪ را نشان می‌دهد) هدف، پایین آوردن همه‌جانبه دافعات شش گاز گلخانه‌ای دی‌اکسید کربن، متان، نیتروپن مونوکسید، هگزافلورید سولفور، هیدرو فلوروکربنو پرفلوروکربن است؛ که به‌طور تقریبی برای دوره ۵ ساله ۱۲–۲۰۰۸ محاسبه شده‌است. محدوده اهداف ملل از کاهش ۸درصدی برای اتحادیه اروپا و برای دیگر اعضا کاهش ۷٪ برای ایالات متحده آمریکا، ۶٪ برای ژاپن، ۰٪ برای روسیه و افزایش ۸٪ برای استرالیا و ۱۰٪ برای ایسلند اطلاع می‌دهد.””

این موافقت نامه ایست که به عنوان یک اصلاحیه بر روی اصول قراردادی سازمان ملل بر روی تغییرات آب و هوایی UNFCCC که در بلندترین نقطه زمین، ریودوژانیرو در ۱۹۹۲ تنظیم شد. تمام اعضای UNFCCC می‌توانند پیمان کیوتو را امضا و تأیید کنند، در حالی که کشورهایی که عضو UNFCCC نیستند، نمی‌توانند. پیمان کیوتو در فصل سوم کنفرانس اعضای (COP) برای UNFCCC در سال ۱۹۹۷ در کیوتوی ژاپن تنظیم شد. بیشتر شروط پیمان کیوتو در کشورهای پیشرفته اعمال می‌شوند، که در ضمیمه ۱ برای UNFCCC فهرست شده‌اند.

اصل مسئولیت مشترک اما متمایز قرارداد اصولی سازمان ملل بر روی تغییرات آب و هوایی با ترتیب دادن «اصل مسئولیت مشترک اما متمایز» موافقت کرد و اعضا موافقت کردند که

بیشترین سهم از دافعات جاری و گذشته گازهای گلخانه‌ای جهان از کشورهای پیشرفته نشآت گرفته‌است؛

میزان دافعات مورد نظر در کشورهای پیشرفته هنوز در سطح پایینی قرار دارد؛

مقدار دافعات جهانی موجود در کشورهای پیشرفته برای پاسخ گویی به نیازهای اجتماعی و توسعه‌ای رو به افزایش‌اند.

به عبارت دیگر، چین، هند و دیگر کشورهای در حال توسعه از درخواست پیمان کیوتو معاف بودند، چراکه آن‌ها در صدور گاز گلخانه‌ای طی دوران صنعتی شدن کشورها که دلیلی برای تغییرات آب و هوایی امروز محسوب می‌شود، ایفاکننده نقش‌های اصلی نبوده‌اند. به هر حال، بحث اساسی کیوتو این بود که چین، هند و دیگر کشورهای در حال توسعه به زودی به شرکت کنندگان اصلی موضوع گازهای گلخانه‌ای تبدیل می‌شوند. همچنین، بدون اعمال محدودیت بر روی این کشورها توسط کیوتو، صنایع در کشورهای پیشرفته ممکن است به سمت کشورهایی که محدودیتی ندارند گسیل شود. پس هیچ کاهش خالص کربنی وجود نخواهد داشت.

تعهدات مالی

پیمان همچنین اظهار می‌دارد که کشورهای پیشرفته باید پول پرداخت کنند و برای مطالعات و برنامه‌های مربوط به آب و هوا به دیگر کشورها تکنولوژی عرضه کنند. این موضوع در اصل در UNFCCC تأیید شده بود.

خرید و فروش دافعات

کیوتو یک سیستم «مالی و تجاری» دارد که مالیاتهای ملی را بر دافعات کشورهای ضمیمه ۱ تحمیل می‌کند. به‌طور متوسط، کشورها را به کاهش دافعاتشان تا مقدار ۲٫۵٪ زیر سطحشان در سال ۱۹۹۰، در طی دوره ۲۰۰۸ تا ۲۰۱۲ ملزم می‌کند. اگرچه این مالیات‌ها تعهداتی در سطح ملی هستند، اکثر کشورها در عمل مسائل صادراتی خود را به واحدهای صنعتی خصوصی، مثل نیروگاه‌ها و کارخانجات کاغذسازی، واگذار می‌کنند. این مسئله ایست که امروزه EU و دیگر کشورها با جدیت پیگیری می‌کنند. این بدین معنی است که خریدار نهایی امتیازات اغلب شرکت‌های خصوصی هستند که انتظار دارند با صادراتشان سهمیه خود را افزایش دهند. معمولاً آن‌ها امتیاز را یا مستقیماً از عضو دیگر با هزینه بالا، از یک واسطه، از یک توسعه گر JI/CDM، یا از بورس خریداری می‌نمایند. حکومت‌های ملل، برخی از آنان که ممکن است مسئولیتهای خود را برای اهداف صنعتی کیوتو گسترش نداده باشند، و برخی از آنان که ممکن است کسر خالص هزینه داشته باشند، امتیاز را با حساب شخصی خودشان و اغلب از توسعه گران JI/CDM خریداری می‌کنند. این معاملات معمولاً به‌طور مستقیم و از طریق دفاتر نمایندگی یا سرمایه داران ملی انجام می‌شود. مانند برنامه ERUPT دولت هلند یا از طریق سرمایه‌های جمع‌آوری شده مانند بانک جهانی سرمایه‌های کربنی (PCF).PCF، به عنوان مثال، ائتلاف شش دولت و ۱۷ انجمن انرژی و صنایع همگانی که از طرف کشورها امتیاز را خریداری می‌نمایند.

از آنجا که امتیاز کربن سندی قابل تبادل با قیمتی مشخص است، سرمایه‌گذاران مالی، آغاز به خرید آن‌ها به منظور اهداف خالص تجاری کرده‌اند. این بازار، انتظار می‌رود که با وجود بانکها، واسطه‌ها، سرمایه داران و ارزیاب‌ها و تاجران خصوصی به‌طور قابل توجهی رشد کند. تجارت دافعات PLC، برای مثال، در بازار AiMبورس سهام لندن در سال ۲۰۰۵ با معافیت خاص از سرمایه‌گذاری در اسناد دافعاتی به حالت تعلیق درآمد.

اگرچه کیوتو یک چهارچوب به وجود آورد و قوانینی را برای بازار جهانی کربن تدوین نمود، امروزه، عملاً تفاوت بسیاری در برنامه‌ها یا بازار آن، با سطوح مختلفی از روابط در بین آن‌ها وجود دارد.

کیوتو گروهی از کشورهای ضمیمه ۱ را قادر ساخت که برای به وجود آوردن چیزی که به اصطلاح «حباب» نامیده می‌شود متحد شوند و اتحاد کشورهایی که همه مالیات دافعات به آن‌ها تعلق یافته‌است و با آن‌ها برای برآورده ساختن اهداف، به شکل یک واحد مستقل رفتار شده‌است. EU انتخاب شد برای اینکه مانند همچین گروهی مورد رفتار قرار بگیرد، و طرح تجاری دافعات اتحادیه اروپا را |طرح تجاری دافعات EU(ETS) را به عنوان یک بازار-در-بازار ایجاد کرد. پول ETS پول اتحادیه اروپاست(EUA). این طرحی است که از ۱ ژانویه ۲۰۰۵ عملی شد. اگرچه بازار آن از سال ۲۰۰۳ شروع به کار کرده بود.

بریتانیا طرح داوطلبانه یادگیری_در کنار اجرای خود(UK ETS) را در سال ۲۰۰۲ تا ۲۰۰۶ پایه‌گذاری کرد. این بازار در ارتباط نزدیک با طرح EU آغاز به کار کرد؛ و در آن شریک شد و این اختیار را داشت که اولین مرحله EU ETS را انتخاب کند، که این طرح تا سال ۲۰۰۷ ادامه دارد.

کانادا و ژاپن تا سال ۲۰۰۸ بازارهای داخلی خود را دارا خواهند بود و احتمال دارد که آن‌ها مستقیماً به EU ETS بپیوندند. بازار کانادا احتمالاً در بر گیرنده یک سیستم تجاری برای منابع بزرگ دافعات و خرید مقادیر زیاد امتیازات خارجی خواهد بود. طرح ژاپنی‌ها الزاماً در برگیرنده اهداف شرکت‌ها نخواهد بود اما این مسئله نیز به خریدهای عمده امتیازات خارجی بستگی خواهد داشت.

پس از EU ETS، مهمترین منبع امتیازات مکانیسم توسعه پاک(CDM) و مکانیسم ایجاد اتحاد (JI) هستند.CDM اجازه می‌دهد امتیازات کربن جدیدی با توسعه برنامه‌های کاهشی دافعات در کشورهای غیر از ضمیمه ۱ ایجاد شود، در حالی که JIبه امتیازات خاص برنامه‌ها اجازه می‌دهد به امتیازات موجود در کشورهای ضمیمه ۱ تبدیل شوند. برنامه‌های CDMکاهش مجاز دافعات را حاصل می‌کند(CER) و برنامه‌های JI واحدهای کاهش دافعات را به وجود می‌آورند(ERU). CER برای تعهدات جلسه EU ETS مورد قبول واقع شد، همان‌طور که امروزه نیز می‌باشد، و ERU به‌طور مشابه از سال ۲۰۰۸ مورد موافقت قرار خواهد گرفت. (اگرچه برخی کشورها ممکن است حدودی را برای تعداد و منابع CER/JI به منظور شروع برآورده ساختن اهداف از سال ۲۰۰۸ تعیین کنند)CER/ERU بیشتر از برنامه توسعه گران توسط سرمایه داران یا واحدهای خصوصی گرفته شدند، تا از تبادلات تجاری مثل EUA.

از آنجا که ایجاد این اسناد مستلزم پروسه طولانی مدت ثبت نام و تأیید شدن توسط سازمان ملل می‌باشند، و خود برنامه‌ها نیز برای توسعه نیاز به سال‌ها زمان دارند، این بازار در حال حاضر تقریباً بازاریست که در آن خرید با تخفیف کمتری نسبت به پول رایج هم قیمت شان،EUA صورت می‌گیرد و تقریباً همیشه مستلزم تأیید و رسید هستند. (اگرچه گاهی نیز پیش پرداخت‌هایی صورت می‌گیرد). بر اساس IETA قیمت بازار امتیاز CDM/JI که معامله می‌شود در سال ۲۰۰۴ ۲۴۵ میلیونEUR بوده‌است، این رقم تقریباً نشان می‌دهد که امتیازها در سال ۲۰۰۵ بیش از ۶۲۰ میلیون یورو ارزش پیدا کرده‌است.

چندین بازار کربنی غیراز کیوتو نیز هم اینک به همان شکل وجود دارند، و احتمالاً از نظر تعداد و اهمیت در سالهای آتی رشد خواهند داشت. این بازارها شامل طرح جدید کاهش آلودگی گازهای گلخانه‌ای ویلز جنوبی، مؤسسه گازهای گلخانه‌ای منطقه‌ای(RGGI) در ایالات متحده آمریکا، مبادله آب و هوای شیکاگو، عملیات راه حل گرمای هوا توسط ایالتی از کالیفرنیا در سال ۲۰۰۶ برای کاهش دافعات، تعهد ۱۳۱ شهردار آمریکایی برای سازگار شدن با اهداف کیوتو برای شهرهایشان و برنامه کاهش آلودگی دافعات ایالت ارگان.

روی هم رفته این ابتکارات بیشتر به مجموعه‌ای از بازارهای پیوسته اشاره دارند تا یک بازار کربن تنها. زمینه مشترک بین بیشتر آن‌ها سازگاری مکانیسم‌های بازاری متمرکز بر روی اعتبارات کربن است که موجب کاهش دافعات <۲>CO می‌شود. این واقعیت که بیشتر این ابتکارات روش‌های مشابهی برای برای تأیید اعتباراتشان در پیش می‌گیرند این موضوع را امکانپذیر می‌سازد که اعتبارات کربن در یک بازار، در بازارهای دیگر به کندی فروش برود. این موضوع بازارهای رایج کربن را تا حد تمرکز بر روی اهداف CDM/JI و EU ETS وسعت می‌بخشد. یک پیش‌فرض روشن به هر حال این است که شکل جدیدی برای جریمه‌ها و کیفرها برای سطوح مشابه وجود دارد چرا که این موضوع سقف معینی را برای هر بازار مشخص می‌نماید.

بازبینی

پیمان موضوعات مختلفی را برای تصمیم‌گیری‌های بعدی توسط کنفرانس اعضا(COP) باقی گذاشت. اجلاس آنان در تلاش برای حل این مسائل در هوگو در اواخر سال ۲۰۰۰ برگزار شد. اما به دلیل مناقشه بین اتحادیه اروپا در یک طرف (که به شدت با موافقت نامه همسو بود) و ایالات متحده آمریکا، کانادا، ژاپن و استرالیا در طرف دیگر (که می‌خواستند موافقت نامه کمتر اصولی و بیشتر انعطاف‌پذیر باشد) در رسیدن به یک توافق به شکست انجامید.

در سال ۲۰۰۱، حرکت اجلاس قبلیCOP))در شهر بن ادامه یافت که منجر شد تصمیم‌گیری‌های موردنیاز اعمال شود. بعد از برخی واگذاری‌ها، حمایت کنندگان پیمان توسط اتحادیه اروپا اجازه یافتند که کشورهای ژاپن و روسیه را با این اجازه که استفاده بیشتری از نزول CO2داشته باشند، بپذیرند.

COP۷در ۲۹ اکتبر ۲۰۰۱–۹ نوامبر ۲۰۰۱ در مراکش برای پایه‌گذاری جزئیات نهایی پیمان ادامه یافت. اولین اجلاس اعضای پیمان کیوتو(MOP1) در مونترال از ۲۸ نوامبر تا ۹ دسامبر ۲۰۰۵ برگزار شد، همراه با اولین کنفرانس اعضا برای UNFCC. «کنفرانس تغییرات آب و هوایی سازمان ملل» را مشاهده کنید.

اجرا

اگر شاخه اجرایی تشخیص دهد که کشورهای ضمیمه ۱ که اهداف دافعاتی آن را برآورده نمی‌سازند، آن کشور مکلف است که تا ۳۰٪ مابه التفاوت را پرداخت نماید. به علاوه آن کشور از بودن تحت انتقال برنامه‌های تجاری دافعات معلق می‌گردد.